NATO savunma harcamalarında yüzde 5 maksadını kabul etti
Lahey’de düzenlenen dorukta NATO’ya üye ülkelerin devlet ve hükümet liderleri Rusya’dan gelen tehditler ve ABD Başkanı Donald Trump’ın ısrarı üzerine savunma harcamalarını artırmayı kabul etti.
Zirve sonrasında yayımlanan bildiride “Müttefikler 2035 yılına kadar her yıl gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 5’ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırmayı taahhüt etmektedir” sözü yer aldı. Buna nazaran, GSYİH’nin yüzde 3,5’i direkt savunmaya; yüzde 1,5’i ise savunma ile irtibatlı kışla, demiryolu üzere altyapı harcamalarına aktarılacak. Bugüne kadar NATO’ya üye ülkelerin GSYİH’lerinin en az yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayırması öngörülüyordu.
Bildiride, “Yatırımlarımız, caydırıcılık ve savunma, kriz tedbire ve idaresi ile iş birliğine dayalı güvenlik olmak üzere üç temel misyonumuz doğrultusunda, muhtaçlık duyduğumuz kuvvetleri, yetileri, kaynakları, altyapıyı, savaşa hazırlıklı olmayı ve dayanıklılığı sağlamamızı teminat altına alacaktır” denildi. Üzerinde mutabık kalınan plana ait harcama eğilimi ve istikrarının “stratejik ortam ve güncellenmiş yetenek gayeleri doğrultusunda 2029 yılında gözden geçirileceği” kaydedildi.
Bildiride ayrıyeten Ukrayna’ya takviyenin devamı konusunda da mutabık kalındığı belirtildi. Bildiride, “Müttefikler, bizim de güvenliğimize katkı sağlayan Ukrayna’ya verilen takviyenin hâkim ve kalıcı bir taahhüt olduğunu yine teyit eder” denilerek, İttifak üyelerinin bu doğrultuda Ukrayna’nın savunma ve savunma endüstrisine yapılan direkt katkıları da savunma harcamalarına dahil edecekleri kaydedildi.
Zirveden çıkan bildiride transatlantik savunma sanayi iş birliğini “hızla genişletme konusunda”da ortak taahhüdün bir defa daha teyit edildiği lisana getirilerek, “Ortak güvenliğimizi ilerletmek gayesiyle yeni teknolojileri ve yenilik ruhunu kullanmaya kararlıyız. Müttefikler ortasında savunma ticaretindeki mahzurları ortadan kaldırmak için çalışacak ve savunma sanayi iş birliğini teşvik etmek ismine iştiraklerimizden faydalanacağız” denildi.
Beş husustan oluşan bildirinin son hususunda ise 2026 yılındaki NATO Başkanlar Tepesi’nin Türkiye’de yapılacağı belirtildi.
5. unsur tartışması
Müttefiklerin 2035’ten itibaren gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5’ini savunma ve güvenliğe ayırmayı taahhüt etmesi ABD’de ikinci Trump devrinde ittifakta kopma yaşanabileceğine dair telaşları şimdilik bertaraf etmiş oldu.
Müttefikler yüzde 5 gayesinde ısrarcı olan Trump’tan, bu adım karşılığında NATO Antlaşması’nın 5. hususuna olan bağlılığını açıkça ifada etmesini bekliyordu. Kelam konusu unsur, bir üyeye akının tüm ittifaka yapılmış sayılacağına ve kolektif savunma yükümlülüğüne işaret ediyor.
Daha evvel bu unsura ait tartışma yaratan açıklamalarda bulunan ABD Başkanı, NATO Liderler Zirvesi’nde müttefiklere dolaylı bir dayanak kelamı vererek, ABD’nin “dünyadaki en uygun müttefik olduğunu” ve bunu önümüzdeki dört yıl boyunca sürdüreceğini söyledi.
Trump için mi Rusya’ya karşı mı?
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, “tarihi” olarak nitelendirdiği doruktan çıkan yüzde 5 kararının Trump için değil, Rusya tehdidine karşı alındığını vurgulayarak, “Rusya sadece Ukrayna’yı tehdit etmiyor, birebir vakitte kıtamızın tüm barış ve politik sistemini tehdit ediyor” tabirlerini kullandı.
Trump’ın yayımladığı özel bildiriyle gündeme gelen NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise ABD Lideri’nin baskısı olmasaydı bu gaye yükseltmesinin gerçekleşmeyeceğini söyledi. Rutte, Trump’ın onyıllardır hiçbir ABD Liderinin başaramadığını başardığını kaydetti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve NATO Genel Sekreteri Mark RutteFotoğraf: Sem van der Wal/ANP/picture alliance
Ukrayna bu yılki tepede yan rolde
Diğer yandan Rutte’nin İttifak’ın birliği konusunda kuşkuya mahal olmadığına yönelik tabirlerine rağmen Ukrayna sıkıntısı, NATO’nun ortak duruşunun hudutlarını bir defa daha ortaya koydu. Kiev’e kararlı biçimde dayanak veren Avrupalı müttefikler Rusya’ya yönelik baskının artırılmasını talep ediyor. Yaptırımların ABD iktisadına ziyan verdiğini savunan Trump ise açık bir biçimde taraf olmaktan kaçınıyor.
NATO doruğunda evvelki yıllardan farklı olarak Ukrayna savaşı özel bir oturum konusu olmazken bildiride Ukrayna’ya dayanak muğlak bir sözle sonlu kaldı. Geçen yıl NATO, Ukrayna’ya 40 milyar euroluk yardım kelamı vermiş ve Kiev’i “geri döndürülemez bir halde NATO üyeliğine giden yolda destekleyeceğini” beyan etmişti. Ukrayna açısından kritik ehemmiyete sahip bu söz bu yılki bildiriden büsbütün çıkarıldı.
Öte yandan Kiev’e yapılacak askeri yardımların NATO savunma harcamaları kapsamına alındığının yazılı teyidi Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy için değerli bir teminat olarak bedellendiriliyor.
AP, AFP, dpa/SÖ, JD
DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?
