İş dünyasında şikayetler neden artıyor?

Türkiye’de son günlerde ortalarında iktidara yakın çevrelerin de olduğu iş dünyası örgütlerinden iktisat idaresine yönelik birbiri arkasına üretim ve ihracatta kriz uyarısı geliyor. Uzmanlara nazaran, iş dünyası hükümetin yüksek faiz siyasetine bayrak açarken, üretimin gereğince desteklenmemesinden şikayetçi.

Mehmet Şimşek’ten umut veren mesajlar

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 28 Haziran’da Ziraat Bankası Tarım Ekosistemi Buluşması’nda yaptığı konuşmada, Orta Vadeli Program’da (OVP) en değerli önceliklerinin hayat pahalılığıyla çaba, yani enflasyonu kalıcı olarak düşük tek haneli düzeylere indirmek olduğunu belirtti.

Şimşek, “Bu istikamette oldukça uzaklık kat ettik. Son bir yıldır kesintisiz biçimde devam eden bir dezenflasyon süreci kelam konusu. Bilhassa son açıklanan datalar, hane halkının enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin hızlandığını gösteriyor, yani artık milletimiz de buna inanmaya başladı” diye konuştu.

Ana gayelerinin sürdürülebilir yüksek büyüme olduğuna dikkat çeken Mehmet Şimşek, “İmalat sanayinden tarıma ve hizmetlere kadar bu bölgenin en büyük üretim üssüyüz. Cumhurbaşkanımızın da vizyonu son derece net: yatırım, istihdam, üretim ve ihracat. Bunu en güçlü biçimde desteklemeye devam edeceğiz” tabirlerini kullandı.

Şimşek’in iktisada ait umut dolu açıklamalarına rağmen, iş dünyası önderlerinden son devirde iktidar ihtar niteliğinde açıklamalar dikkat çekiyor.

Mustafa Gültepe: Firmaların ihracat hevesi kaçtı

İş dünyasında son devirde gidişata dair değerli ihtarlarda bulunan isimlerden biri Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe. TİM Lideri, sık sık yaptığı konuşmalarda ve yazılı açıklamalarda firmaların maliyet ve enflasyon artışını fiyatlandırma konusunda çok zorlandığına vurgu yapıyor.

Gültepe, “Sanayi kan kaybediyor, firmalar küçülüyor. Enflasyonla gayret çok kıymetli. Yalnız dikkat edelim, 1-2 sene sonra enflasyon yüzde 15’e inebilir. Lakin bu periyotta endüstricinin yüzde 20’si artık olmayabilir. Evvelce herkesin ihracatçı olayım niyeti vardı, artık iç piyasaya yöneliyorlar. Firmaların ihracat hevesi kaçtı” halinde konuşuyor.

İSO: En ağır bedeli endüstrici ödüyor

İş dünyasında bilhassa sanayicilerin ve ihracatçıların yaşadıkları külfetlerini sıklıkla lisana getirmeye başlayan bir öbür isim de İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan oldu. Mayıs ayı sonunda açıklanan İSO 500 araştırmasına ait düzenlenen toplantıda konuşan İSO Başkanı, “Enflasyonu çözmek ve onu tekrar nizama koymak lakin çok ağır bedellerle olabiliyor. Ve bu ağır bedellerin en büyüğünü de maalesef sanayi dalı ödüyor” dedi.

Ekonomiyi rasyonel siyasetlerden uzaklaştıran birinci kararlar alınırken, bunun sonuçlarının “finansal istikrar”dan uzaklaşma ve “yüksek enflasyon” olacağı uyarısı yaptıklarını hatırlatan Erdal Bahçıvan, şunları söyledi:

“OVP sürecinde en büyük fedakarlığı yapmasına rağmen, 2024 yılını neredeyse büyümesiz kapatması, sanayi bölümünün durumunun en somut göstergesi olarak görülmelidir. Bu nedenle OVP şayet başarılı olacaksa, programın en büyük yükünün endüstrinin omuzlarında olduğu gerçeğini de konuşmalıyız.”

Metin Güler: Endüstricinin psikolojisi bozuldu

Anadolu’daki önde gelen sanayi kentlerinden biri olan ve Türkiye’deki en gelişmiş birinci 10 vilayet içerisinde bulunan Eskişehir’in Ticaret Odası Başkanı Metin Güler de son devirde sesini yükselten iş dünyası temsilcilerinden biri oldu.

26 Haziran’da gerçekleştirilen Eskişehir Ticaret Odası’nın (ETO) Haziran ayı meclis olağan toplantısında konuşan Metin Güler, yüzde 60’a varan ticari kredi faizler sebebiyle tüccar ve endüstricinin finansmana ulaşamadığını kaydetti. Konut, sağlam tüketim, mobilya üzere bölümlerde işlerin yavaşladığı belirten Güler, yapılan kimi kontrollerle tüccar ve endüstricinin psikolojisinin sınanmaya çalışıldığını söyledi.

“KOBİ’ler hayatta kalmaya çalışıyor”

27 Haziran Dünya KOBİ Günü hasebiyle yazılı bir açıklama yayınlayan Türkiye iş dünyasının en büyük bağımsız konfederasyonu olan ve 100 bini aşkın şirketi temsil eden TÜRKONFED’in (Türk İş Dünyası Konfederasyonu) Başkanı Süleyman Sönmez de hükümete ihtar niteliğindeki açıklamalarına bir yenisini ekledi.

KOBİ’lerin finansmana erişim probleminin ekonomik büyümenin yanı sıra toplumsal refah açısından da kritik bir sorun haline geldiğine dikkat çeken Sönmez, “Bu belirsizlik ortamında finansmana erişimin kısıtlanması, KOBİ’lerin günlük nakit akışı idaresini sürdürmekte dahi zorlanmasına yol açtı. Sonuçta KOBİ’ler büyümeye değil, hayatta kalmaya çalışıyor” dedi.

İTO: Yatırımlar ve ihracatın büyümeye tesiri negatif

Hükümete yakınlığı ile bilinen İstanbul Ticaret Odası’ndan (İTO) da son devirde iktisattaki gidişata dair eleştirel açıklamalar geliyor.

İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye iktisadının 2025 yılının birinci çeyreğinde yüzde 2 büyümesine ait Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, büyüme sayılarına iki mevzuyu ele alarak baktıklarını belirterek, şunları söyledi:

“Bir tanesi ‘yatırımların’ büyümeye tesiri, ikincisi de ‘ihracatın’ büyümeye tesiri. Her iki sayının da negatif çıktığını görüyoruz. Hasebiyle bu önümüzdeki periyot için önemli ikaz vermesi gereken iki bilgidir. Tüm meşakkatleri aşacak güce sahibiz. Kâfi ki Türkiye’nin yatırım kabiliyetini üst hakikat çekecek, ihracatta yaşadığımız düşünceleri kademeli olarak ortadan kaldıracak bir siyaset setini süratlice devreye alalım.”

Peki iş dünyasının önde gelen kurumlarından gelen bu açıklamalar, ne manaya geliyor?

Sinan Alçın: İş yapma imkanı neredeyse bitti

DW Türkçe’ye konuşan Kırklareli Üniversitesi Memleketler arası Ticaret ve Lojistik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın’a nazaran, iktisattaki sıkıntılara ait iş dünyasında giderek artan reaksiyonlar, kredi ile iş yapma imkanlarının neredeyse bitmiş olmasından kaynaklanıyor.

Merkez Bankası’nın siyaset faizini üç aydır yüzde 46’da sabit tuttuğunu hatırlatan Prof. Alçın, “Son bir yılda firmalar yabancı para cinsinden borçlanma alternatifini değerlendirmeye başlamak zorunda kaldı. Ama burada da döviz geliri olmayan bir firmanın döviz cinsi borçlanması, bilhassa kur ataklarının ortaya çıktığı durumlarda iflaslarla sonuçlanıyor” diyor.

19 Mart operasyonu ve İsrail-İran savaşının Türkiye’de Türk Lirası’nın kur ataklarına karşı savunmasız olduğunu bir defa daha gösterdiğini söz eden Sinan Alçın, “Dolar ve euro kuru, Merkez Bankası tarafından muhakkak bir seviyede tutulmaya çalışılsa da, çok ufak siyasi tansiyonlarda bile yükselme eğilimi gösteriyor. Bu durum sayıları giderek artan döviz borçlanmış firmaların problemini daha da artırıyor” diye konuşuyor.

“500 büyük şirketin 152’si ziyan açıkladı”

İstanbul Sanayi Odası tarafından hazırlanan İSO 500 (Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu) listesinin geçtiğimiz günlerde açıklanan 2024 sonuçları, Türkiye’de bilhassa sanayi bölümündeki şirketlerin en büyüğünden en küçüğüne kadar çok önemli bir kan kaybı yaşadığını gösteriyor.

Yüksek enflasyon devrindeki birinci bir iki yılı yüksek karlarla kapatan firmaların artık bilançolarında ziyan açıklamaya başladığına işaret eden Prof. Sinan Alçın, şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Özellikle İSO 500 sonuçları bunu açık bir halde gösteriyor. İSO 500’ün son açıklanan datalarına nazaran, 500 büyük kuruluşun 152’si 2024’te ziyan açıkladı. 2024 yılının ikinci çeyreği sonrasındaki yavaşlama, bilhassa imalat sanayi ve dokumacılık üzere ihracatçı kesimlerde işlerin yavaş yavaş durmaya başladığı bir tablo yarattı. Bu sebeplerden ötürü son devirde ticaret ve sanayi odaları, iş dünyası kuruluşları daima bir ağızdan bu nakit akışı meselesinin çözülebilmesi için iktisat idaresine karşı seslerini yükseltiyorlar.”

Konkordato ilanında patlama oldu

Türkiye iş dünyasındaki bir öbür kıymetli sorun da son devirde sayıları giderek artan konkordato ilanları.

Finansal olarak batık duruma düşen şirketlerin borçlarının tekrar yapılandırılması için mahkeme nezaretinde alacaklıları ile yaptığı mutabakat ‘konkordato’ olarak tanımlanıyor.

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, 29 Haziran tarihinde yaptığı açıklamada, konkordato ilanlarındaki artışa dikkat çekerek, 2021 yılında 1914 firmanın, 2022’de 1587 firmanın, 2023’te 1516 firmanın ve 2024 yılında 3497 firmanın konkordato ilan ettiği bilgisini verdi.

2025 yılının sadece birinci beş ayında ise konkordato ilan eden firma sayısının 2235’e ulaştığına işaret eden Gürer, “Ticari durumu sarsılan borçlular, alacaklılarıyla bir ödeme planında muahedeye çalışıyorlar. Hiç ödeme almamaktansa bu tıp mutabakatlarla en azından parasını kurtarmaya çalışan şirketler de var. Mahkemeyle onaylanan muahedeler sayesinde sıkıntı duruma düşen şirketler, süreci kurtarma çabasındalar” dedi.

Caner Özdurak: Enflasyonla uğraş üretici ve halkın sırtında

DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Caner Özdurak, iş dünyasında giderek artan memnuniyetsizlik ve öfkenin gerisinde iktisat siyasetleri konusundaki yetersizliklerin olduğunu söylüyor.

Özdurak, “Ekonomi idaresi enflasyonla çabayı temel olarak üretici şirketlere ve hane halklarına yüklemiş durumda. İş dünyası giderek artan problemlere karşı kendini köşeye sıkışmış hissediyor” diyor.

Ekonomi idaresinin bu devirde şirketlerden vaktinde ucuz kredilerle elde ettikleri varlıkları satarak ayakta kalmaya çalışmasını talep ettiğini lisana getiren Doç. Özdurak, şunları söylüyor:

“Yani hükmî şahısların gayrimenkul satışları ile gereksinim duydukları finansmana kavuşmasını istiyor. Bu da iş dünyasında öbür bir tansiyon yaratıyor. Bu kaidelerde üretim yapmayı kimse tercih etmiyor ya da Mısır üzere daha düşük maliyetli ülkeler kaçıyorlar. İş dünyası örgütleri, bilhassa üretici ve ihracatçılar, giderek daha fazla reaksiyonlu hale geliyor.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?