AB yardımları kesti, halk sokaklarda… Zelenski’nin koltuğu sallantıda mı?
Ukrayna’da yolsuzlukla uğraş kurumlarının bağımsızlığının, tartışmalı bir maddeyle zayıflatılması, hem ülke içinde hem de milletlerarası kamuoyunda sert yansılara yol açtı.
Kiev başta olmak üzere birçok kentte halk sokağa dökülürken, Avrupa Birliği (AB), Ukrayna’ya yönelik milyarlarca dolarlık mali yardımı ‘askıya aldığını’ duyurdu.
Cumhurbaşkanı Zelenski, giderek büyüyen reaksiyonlar karşısında yeni bir yasa tasarısıyla geri adım atmaya çalışıyor.
Peki, AB ile Kiev ortasında ipler neden gerildi?
Ukrayna’daki bu yeni siyasi krizin art planında neler yatıyor?
Protestoların seyri, ülkenin ve Zelenski hükümetinin geleceğini nasıl etkileyecek?
KİEV’DE NELER OLUYOR?
Çoğunluğu savaş yorgunu gençlerden oluşan Ukraynalılar, 30 Temmuz‘da, başkent Kiev‘deki Yüksek Rada (Ukrayna Parlamentosu) binası önünde, Ulusal Yolsuzlukla Çaba Ofisi (NABU) ve Yolsuzlukla Uğraş Savcılığı (SAP) kurumlarının yetkilerinin iade edilmesi talebiyle toplandı. Kiev’in yanı sıra Lviv, Odesa ve Dnipro üzere büyük kentlerde de protesto şovları düzenlendi.
Savaş şartları altında gerçekleşen bu protestolar, ‘2022’den bu yana görülen en büyük hükümet aksisi eylemler’ olarak kayıtlara geçti.
Protestoların sebebine gelecek olursak;
Ukrayna Parlamentosu, 22 Temmuz‘da, ülkenin önde gelen yolsuzlukla gayret kurumlarının bağımsızlıklarını fiilen ortadan kaldıran bir maddeyi kabul etmiş, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ise maddeyi jet süratiyle imzalayarak yürürlüğe sokmuştu.
Bu gelişmeden evvel Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU), NABU’ya bağlı 15 dedektifin ülke genelindeki adreslerine 70 başka baskın düzenledi. Bu bireylerin ‘vatana ihanet, Rusya ile yasadışı ticaret ve yolsuzluk’ suçlamalarıyla soruşturulduğu bildirildi.
Öte yandan birtakım milletvekilleri, kelam konusu maddeyi yolsuzlukla uğraş kurumlarının tasfiyesi olarak kıymetlendirdi ve Zelenski’nin kararını Anayasa Mahkemesi’ne taşımayı planladıklarını duyurdu.
30 Temmuz, ülke genelinde yine protesto şovlarına sahne olurken, Batılı ülkelerden Kiev idaresini gaye alan sert tenkitler geldi.
AB YARDIMLARI NEDEN DURDURDU?
Brussels Watch‘a göre, Avrupa Birliği, 2025’te kabul edilen bir maddeyle, Ulusal Yolsuzlukla Çaba Ofisi (NABU) ve Yolsuzlukla Çaba Savcılığı (SAP) kurumlarının ‘bağımsızlığının zayıflatıldığı’ gerekçesiyle 1,7 milyar dolar fiyatındaki yardımları askıya aldı. Bu ölçü, AB’nin Ukrayna için ayırdığı finansman paketinin yaklaşık üçte birine denk geliyor.
Avrupa Komisyonu, 29 Temmuz’da, 1,5 milyar avroluk bir öteki dilimi daha dondurdu. Yardımların büsbütün özgür bırakılabilmesi için yolsuzlukla çaba kurumlarının bağımsızlığının yine güçlendirilmesi gerektiği vurgulandı.
Zelenskiy ise bu gelişmelere karşılık olarak NABU ve SAP’in ‘bağımsızlığını güçlendirme’ iddiasıyla yeni bir yasa tasarısı sundu. Parlamento Başkanı Ruslan Stefançuk, bu tasarının 31 Temmuz’da Meclis’te görüşüleceğini duyurdu.
Avrupa Kurulu temsilcisi Guillaume Mercier ise 30 Temmuz’da yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyelik süreci kapsamında, Mali Cürümlerle Uğraş Ofisi (BEB) yöneticisinin bir an evvel atanması gerektiğini vurguladı.
Mercier, bu adımın ıslahat sürecinin ilerleyebilmesi için kritik değer taşıdığını belirtti.
Strana.ua adlı Ukrayna haber portalı, Zelenski’ye yönelik memnuniyetsizliğin arttığını ve protestoların şiddetlenerek devam edeceğini yazdı.
ZELENSKİ HÜKÜMETİ SALLANTIDA MI?
AB’nin reaksiyonu, Ukrayna’nın üyelik sürecindeki taahhütleriyle direkt irtibatlı. Brüksel, yolsuzlukla çaba ve hukukun üstünlüğü ıslahatlarını, finansal dayanağın devamı için ön şart olarak görüyor.
Ancak Kiev’in son atılımı, AB’nin bu kriterleri ihlal ettiği gerekçesiyle itimat erozyonuna yol açtı. Avrupa Komisyonu’nun ek 1,5 milyar avroluk yardımı dondurması, Ukrayna’nın AB ile münasebetlerinde stratejik bir kırılma riskini beraberinde getiriyor.
Öte yandan protestolar, halkın yolsuzluğu ‘en az savaş kadar önemli bir tehdit’ olarak gördüğünü gösteriyor ki bu durum, bir bütün olarak ele alındığında, Zelenski’nin ‘savaşın lideri’ imajının giderek aşınmaya başladığına işaret ediyor.
Kısa vadede Zelenski, protestoları bastırmak için milliyetçi söylemi artırabilir, fakat uzun vadede ıslahatları uygulamak zorunda kalacak. Aksi takdirde, hem içerideki meşruiyetini hem de Batı’nın dayanağını kaybetme riskiyle karşı karşıya.
