ABD’de çalışma vizesine artırım ekonomiyi nasıl etkileyecek?

ABD Başkanı Donald Trump’ın, H-1B olarak bilinen çalışma vizesi için şirketlerin ödediği müracaat fiyatını 100 bin dolara çıkarmasının yankıları sürüyor.

Trump idaresi, yüksek nitelikli iş gücü için öngörülen programın gayesinden saptığını ve şirketlerin bu programdan yararlanarak ucuz iş gücünü ülkeye getirdiğini, bunun da Amerikan iş gücüne dezavantaj oluşturduğunu savunuyor.

ABD Ticaret Bakanı Howard Lutnick de büyük şirketlerin artık yabancı iş gücünü düşük maliyetle eğitemeyeceğini belirterek “Birini eğitecekseniz, ülkemizin büyük üniversitelerinden yeni mezun olmuş Amerikalıları eğitin, işlerimizi almak için yabancıları getirmeyi bırakın” açıklamasını yaptı.

Trump’ın imzaladığı kararnamede de “programın kasıtlı olarak suistimal edildiği, Amerikan iş gücüne ek olmaktan çok Amerikalıların yerini alan düşük fiyatlı, düşük nitelikli iş gücüne yer açtığı” eleştirisi yer aldı.

Başta teknoloji start-up’ları ve üniversiteler etkilenecek

Ancak kararnameyi eleştirenler, 100 bin dolarlık müracaat fiyatının başta üniversiteler, kâr emeli gütmeyen kuruluşlar ve teknoloji start-up şirketleri olmak üzere Amerikan iktisadına ziyan vereceği görüşünde.

1990 yılında başlatılan H-1B programı her yıl başka belirlenen sayıda yüksek nitelikli iş gücünün ABD’ye gelmesine imkân tanıyor. Şu anki limit yılda 65 bin kişi. Buna ek olarak ABD’de master ya da daha üst derece yaparak mezun olanlar için de 20 bin kişilik kontenjan bulunuyor. Kontenjanın üçte ikisinden teknoloji bölümü yararlanıyor.

Virginia’daki George Mason Üniversitesinden iktisat profesörü Michael A. Clemens, kararnamenin son derece büyük bir kaos yarattığını belirterek hukuksallık üzere pek çok açıdan belirsizlikler bulunduğunu kaydediyor.

Örneğin fiyatın yeni işe girişlerde mi yoksa yıllık mı ödeneceği belirsizliğini koruyor. Beyaz Saray sözcüsü Karoline Leavitt, fiyatın müracaatta bir seferliğine ödeneceğini, mevcut vize sahipleri için geçerli olmadığını söylerken Ticaret Bakanı Lutnick geçen haftaki açıklamasında fiyatın yıllık olarak alınacağını belirtti.

“Büyük çoğunluk bu meblağı ödeyemez”

H-1B’den en çok yararlananlar ise Meta, Google ve Amazon üzere Silikon Vadisi’nin devleri. Bu şirketlerin bilim insanı ve mühendis ihtiyacının karşılanmasında H-1B program kıymetli rol oynuyor.

Prof.Dr. Clemens, yurt dışından yeteneklerin kaybının ülke iktisadı için de büyük bir kayıp olacağını belirterek üniversiteler ve kâr maksadı gütmeyen kuruluşların, H-1B vize müracaatlarının üçte birini oluşturduğuna ve büyük çoğunluğunun bu kadar yüksek bir fiyatı ödeyecek durumda olmadığına işaret ediyor.

“Başka ülkelere gidebilirler”

ABD’de göçmenlere hukuksal dayanak sağlayan Amerikan Göç Kurulu’nun İdarî Müdürü Jeremy Robbins, yüksek vize müracaat fiyatı nedeniyle çok uluslu büyük şirketlerin faaliyetlerini öbür ülkelere kaydırmasını bekliyor. Bunun yapay zekâ ve kuantum bilgisayarcılığı üzere iktisat ve ulusal güvenlik açısından kilit alanlarda değerli bir mani oluşturacağına işaret eden Robbins, dünya çapında yetenekli bireylerin ABD yerine diğer ülkelere yöneleceği ikazında bulunuyor.

Start-up şirketlere kuruluş sürecinde hızlandırıcı hizmet veren Y Combinator şirketinin yöneticisi Garry Tan de, bu kararın start-up’ları “dizinden vurduğunu” belirterek “Yapay zekâ alanında silahlanma yarışının tam ortasında inşaatçılara ‘gidip öbür yerde bina yapın’ diyoruz” değerlendirmesini yapıyor.

Prof.Dr. Clemens de küçük ölçekli start-up’ların bu meblağı karşılamasının neredeyse imkânsız olduğunu, bu nedenle ayakta kalmalarının zorlaşacağını kaydediyor.

Trump’ın savları gerçeği ne kadar yansıtıyor?

Peki H-1B programı Beyaz Saray’ın sav ettiği üzere şirketler tarafından suistimal ediliyor ve Amerikan iş gücünün aleyhine mi işliyor?

Amerikan Göç Kurulu’ndan Jeremy Robbins, systemin 1980’lerin sonlarında oluşturulduğunu ve çağdaş iktisadın gerçeklerine uygun bir halde ıslahata gereksinimi olduğunu belirtiyor. Şirketlerin sistemi ne biçimde kullandığına ve hangi dalların sistemden yararlandığına daha fazla odaklanılması gerektiğini kaydeden Robbins, Amerikan iş gücüne yönelik esirgeyici tedbirlerin daha fazla geliştirilebileceği görüşünde.

Robbins, “Bizimki üzere kuruluşların H-1B sisteminde ıslahat istemesinin nedeni bu. Gaye, yetenekleri ülkeye çekmek olmalı, daha ucuz iş gücü bulmak değil” diyor.

Robbins, uygulamadaki yanlışlıklar ve eksikliklere karşın H-1B vize sisteminin istihdam yaratma, inovasyonu teşvik ve GSYİH’ya katkıda olumlu tesirlerinin çeşitli araştırmalarla kanıtlandığına da işaret ediyor.

Teknoloji alanında yüksek nitelikli Amerikalılar ortasında işsizlik oranının yüzde 2 üzere son derece düşük oranlarda olduğuna da dikkat çeken Robbins, sistemin Amerikalıları dezavantajlı duruma düşürdüğü tezine katılmıyor.

Michael A. Clemens de H-1B programının suistimal edildiği argümanının bir gerçek olduğunu, lakin buna karşı kâfi düzenleme ve denetimlerin bulunduğunu tabir ediyor.

Çalışma Bakanlığının şirketlerin programın gereklerine ne ölçüde uyduğuna dair yaptığı incelemelerde Lider Trump’ın bahsettiği ihlallerle de karşılaşıldığını belirten Clemens, “Burada bahis, maddeyi uygulamak ve ihlalleri kovuşturmak. Ancak tüm göçmenleri alıp hepsine astronomik bir ceza uygularsanız bunun bahisle bir ilgisi kalmaz” diyor.

Ekonomiye uzun vadeli etkileri

H-1B programından yararlanan şirketler, üniversiteler, kâr emeli gütmeyen kuruluşlar ve öbürleri, kararname yürürlüğe girerse ne yapacaklarını düşünüyor. Uzmanlar, Trump’ın planını hayata geçirmesi durumunda Amerikan iktisadında inovasyonun uzun vadede ziyan göreceğinde hemfikir.

Clemens, H-1B programı dahilinde ülkeye gelen yabancı nitelikli iş gücüyle ilgili on yıllardır yapılan önemli araştırmalara atıfta bulunarak “Hepsinin vardığı sonuç birebir: Yabancı vasıflı iş gücü mahallî iktisada fayda sağlıyor. Gittikleri her yerde patentler artıyor, yüksek büyüme kaydediliyor, teşebbüs sermayeli start-up’lar artıyor ve mahallî ekonomilere dinamizm getiriyorlar” diyor.

Jeremy Robbins de ABD’nin en güçlü yanlarından birinin, dünyanın dört bir yanından yetenekli insanların gitmek istediği yerler ortasında birinci sırada gelmesi olduğunu belirtiyor ve bunu tehlikeye atmanın büyük bir risk olacağı ihtarında bulunuyor.