ABD’de hükümet kapanma riskiyle karşı karşıya: Saatler sonra muhakkak olacak!
ABD’de 2026 mali yılının başlamasına bir günden az müddet kala, Kongre’de bütçe üzerinde uzlaşma sağlanamaması federal hükümetin kapanma riskini artırdı.
Ülkede lokal saatle bu gece yarısı 2025 mali yılı sona ererken, Cumhuriyetçiler ve Demokratlar federal hükümete finansman sağlayacak bütçe konusunda şimdi muahedeye varamadı.
Kongre’deki Demokrat ve Cumhuriyetçi önderler, bütçe konusunda görüşmek üzere dün ABD Başkanı Donald Trump ile bir ortaya gelse de taraflar kendi durumlarından geri adım atmaya niyetli görünmüyor.
‘KAPANMAYA HAKİKAT GİDİYORUZ’
ABD Lider Yardımcısı JD Vance, dünkü görüşmenin akabinde yaptığı açıklamada, “Bence bir kapanmaya gerçek gidiyoruz zira Demokratlar yanlışsız olanı yapmıyor. Umarım fikirlerini değiştirirler, ancak göreceğiz” değerlendirmesinde bulundu.
Senato Azınlık Lideri Demokrat Chuck Schumer de ortalarında hâlâ büyük farklılık olduğuna işaret ederek, “Kapanma olup olmayacağı Cumhuriyetçilere bağlı” tabirlerini kullandı.
Temsilciler Meclisi, 19 Eylül’de federal hükümete 21 Kasım’a kadar finansman sağlanmasını öngören bütçe tasarısını onaylamıştı. Lakin Senato, Cumhuriyetçilerin sunduğu tasarıya onay vermemişti.
60 OYA GEREKSİNİM VAR
Demokratlar, sıhhat sigortası sübvansiyonlarının mühletinin uzatılmasını ve Medicaid kesintilerinin geri alınmasını talep ederken, Amerikalıların sıhhat hizmetlerine erişimini zorlaştıracağı gerekçesiyle Cumhuriyetçilerin tasarısına takviye vermeyi reddediyor. Cumhuriyetçiler ise rastgele bir taviz vermeye yanaşmıyor.
Cumhuriyetçilerin Kongre’nin her iki kanadını denetim etse de Senato’da bütçe tasarısını geçirmek için gerekli 60 oya sahip olmaması, Demokratlara pazarlık gücü kazandırıyor.
Bütçe tasarısı üzerinde uzlaşma sağlanamaması halinde ABD’de federal hükümetin 2019’dan bu yana birinci sefer kapanma ihtimali bulunuyor.
HÜKÜMET KAPANIRSA NE OLUYOR?
Amerikan kanunlarına nazaran Kongre, 1 Ekim’de başlayıp 30 Eylül’de sona eren mali yıl için bütçeyi onaylayamazsa ortanın süreksiz bütçelerle kapatılması gerekiyor.
Geçici bütçenin de onaylanamadığı devirlerde harcama yetkisini kaybeden federal kurumlar, süreksiz olarak faaliyetlerini durduruyor.
Bu durum, mali yıl başlamadan hükümete fon sağlayacak bir yasanın geçirilmemesi halinde federal hükümetin operasyonlarının birçoklarının durması manasına geliyor.
Söz konusu durum tam manasıyla bir ekonomik kriz oluşturmasa da ABD’de ömrün federal hükümetle etkileşimde olduğu birçok kısmında aksama yaşanması riski taşıyor.
HANGİ HİZMETLER AKSAYABİLİR?
Bu süreçte kamu çalışanları mecburî müsaadeye çıkarılırken, ABD ordusu, Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA), Federal Soruşturma Ofisi (FBI) ve Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) üzere istihbarat kurumları, kamu hastanelerinde çalışan doktor ve hemşireler, havaalanları ve hapishanelerdeki güvenlik vazifelileri üzere kamu çalışanları vazifelerine devam ediyor.
“Temel” işçi kategorisinde yer alan bu çalışanlar, kapanma periyotlarındaki maaşlarını çoklukla Kongre yeni bir bütçe geçirene kadar alamıyor.
Her federal kurum, evvelki kapanmalarda yayınlanan, İdare ve Bütçe Ofisi (OMB) tarafından koordine edilen yönergeleri izleyerek kendi kapanma planını izliyor. Planlar, ödenekler geri alınana kadar hangi hükümet faaliyetlerinin devam edemeyeceğini belirliyor.
Önceki kapanmalarda, hudut güvenliği, hastanede tıbbi bakım, hava trafik denetimi, kolluk kuvvetleri ve güç şebekesi bakımı üzere hizmetler temel hizmetler ortasında bulunurken, Toplumsal Güvenlik, Medicare ve Medicaid üzere ödemeler devam ediyor.
Bütçeden bağımsız olarak fiyatlarla finanse edilen göçmenlik hizmetleri üzere alanlar kapanmadan etkilenmiyor.
Federal hükümetin kapanması birtakım kamu hizmetlerinde ise aksamalara yol açabiliyor. Etraf ve besin kontrolleri etkilenirken, fabrikalardaki kontroller süreksiz olarak durabiliyor.
Ayrıca, ulusal parklar kapanırken, çöp birikmeleri olabiliyor. Hava seyahati alanında ise hava trafik kontrolörleri ve güvenlik vazifelileri ödemesiz çalıştığı için gecikmeler ve uçuş iptalleri yaşanabiliyor.
Hükümetin kapanması ekonomik dataların açıklanmasını da etkiliyor.
Çalışma İstatistikleri Ofisi’nin kapanma durumunda devreye girecek acil durum planına nazaran, bu süreçte yayımlanması planlanan ekonomik bilgiler açıklanmayacak. Bu da piyasaların yakından takip ettiği, cuma günü açıklanması beklenen tarım dışı istihdam verisinin yayımlanmayacağı manasına geliyor.
ABD TARİHİNDEKİ KAPANMALAR
Sorumlu Federal Bütçe Komitesi bilgilerine nazaran, 1981’den bu yana üç gün yahut daha kısa periyodik 10 kapanma yaşanırken, federal hükümetin operasyonlarını önemli biçimde etkileyen uzun müddetli 4 kapanma oldu.
Federal hükümetin operasyonlarını önemli halde etkileyen kapanmalardan birinci ikisi 1995-1996 yıllarında eski ABD Başkanı Bill Clinton döneminde meydana gelirken, toplam 26 gün sürdü. Üçüncüsü ise Barack Obama devrindeki 16 günlük kapanma oldu.
Ülkede en son kapanma ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk periyodunda gerçekleşti.
Trump’ın Meksika duvarı için finansman içermeyen süreksiz bütçe tasarısını imzalamayacağı restiyle ortaya çıkan bütçe krizi, Demokratların geri adım atmaması sonrasında federal hükümetin kısmen kapanmasıyla sonuçlandı.
Aralık 2018’de başlayarak Ocak 2019’da biten 35 günlük kapanma, ABD tarihinin en uzun vadeli kapanması olarak dikkati çekti.
MALİYET ARTIŞI
Kapanmaların ekonomik tesirlerine ait iddialar farklılık gösterse de kapanmanın tasarruf sağlamak yerine maliyet yaratma eğiliminde olduğu belirtiliyor.
Acil durum planlarının uygulanmasının maliyeti, kapanma sırasında tahsil edilemeyen fiyatlar, kapanma sırasında çalışmaya devam eden federal çalışanların maaşlarını geriye dönük olarak alması üzere etkenler potansiyel tasarrufları ortadan kaldırıyor.
ABD Kongresi Bütçe Ofisi (CBO), 2018-2019 kapanmasının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’yı (GSYH) toplam 11 milyar dolar azalttığını ve bunun 3 milyar dolarının geri kazanılmayacağını kestirim ediyor.
CBO, daha uzun müddetli kapatmaların, işletmelerin federal müsaade ve sertifikalar alamaması yahut federal kredilere erişememesi nedeniyle özel bölüm yatırımlarını ve istihdam kararlarını olumsuz etkilediğini de belirtiyor.
Senato’nun 2019’daki bir raporuna nazaran, 2013, 2018 ve 2019 yıllarında yaşanan kapanmaların vergi mükelleflerinin yaklaşık 4 milyar dolarının boşa harcandığını öne sürüyor.
KAPANMA VE TEMERRÜDE DÜŞME
Federal hükümetin kapanması ile temerrüde düşmesi vakit zaman karıştırılıyor. Kapanmada, hükümet hizmetlerini yerine getiren çalışanlara ve yüklenicilere süreksiz olarak ödeme yapılması durdurulurken, temerrütte çok daha geniş bir kesim ödeme alamıyor.
Temerrütte, hükümet yasal borç limitini aşması münasebetiyle alacaklılarına ödeme yapamıyor. Tüm hükümet harcamaları, mecburî ödemeler, borçların faizi ve ABD tahvil sahiplerine yapılan ödemeler dahil, federal hükümetin tüm ödemeleri riske giriyor.
Hükümetin kapanması yıkıcı olsa da hükümetin temerrüde düşmesinin “felaketle” sonuçlanabileceği belirtiliyor.
Mali gücün zayıfladığının bir göstergesi olan temerrüt, finansal piyasalarda önemli istikrarsızlığa yol açabiliyor.
Hükümetin temerrüde düşmesi, borçlanma maliyetlerini artırmak, kredi notunun düşmesi üzere olumsuz sonuçlar doğurabiliyor.
