Suriye’de tartışmalı seçimlere yanlışsız: Şara’nın birinci sınavı
Suriye’nin süreksiz Cumhurbaşkanı Ahmed Şara için New York’ta düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu adeta bir dönüm noktası oldu.
Şara, 1967 yılından bu yana birinci kere Suriye’yi BM Genel Şurası’nda cumhurbaşkanı seviyesinde temsil eden önder unvanını kazandı.
Suriye’yi onlarca yıl boyunca demir yumrukla, halka baskı uygulayarak yöneten Esad Ailesi ile ABD’nin ortası berbattı. Bu mühlet boyunca Beşar Esad’ın diktatörlük rejimini New York’ta daima dışişleri bakanları temsil etti.
Kariyerinde büyük sıçrama
Esad rejiminin Aralık 2024’te devrilmesi ve 14 yıllık iç savaşın sona ermesiyle birlikte Suriye’nin başta ABD olmak üzere pek çok Batılı ülkelerle bağlarında yeni bir sayfa açıldı.
Üstelik bunu sağlayan da kısa bir mühlet öncesine kadar ABD’nin terör örgütleri listesinde yer alan İslamcı Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) lideri olarak tanınan Ahmed Şara oldu.
O aslında Ebu Muhammed el Colani kod ismiyle tanınıyordu. Esad rejimini devirdikten sonra gerçek ismi olan Ahmed Şara’yı kullanmaya başladı ve kısa bir müddet sonra da Suriye’nin geçiş devri cumhurbaşkanı ilan edildi.
BM üyesi ülkelerin temsilcileri, Suriye süreksiz Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın genel konsey konuşmasını, verdiği bildirileri dikkatle dinledi.Fotoğraf: Valery Sharifulin/ZUMA Press/IMAGO
Aniden terör örgütü liderliğinden cumhurbaşkanlığına terfi eden Şara yaklaşık 60 yıl sonra cumhurbaşkanı seviyesinde birinci defa Suriye’yi BM’de temsil eden başkan pozisyonuna geldi. Bunun Şara’nın siyasi mesleği açısından muazzam bir sıçrama olduğu çok açık.
Trump’a nazaran “zaferin sahibi” Erdoğan
Ancak Trump idaresine nazaran Esad rejiminin devrilmesinde asıl kilit rolü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan oynadı.
Geçtiğimiz günlerde Beyaz Saray’da Erdoğan’ı ağırlayan ABD Başkanı Donald Trump, “Suriye’deki zaferin sorumlusu Erdoğan’dır” ve “Erdoğan, Suriye’de eski lideri devirme mücadelesindeki başarıdan sorumlu olan kişidir” sözlerini kaydetti.
ABD Başkanı Donald Trump’a göre Esad rejiminin devrilmesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başarısı.Fotoğraf: Evan Vucci/AP Photo/picture alliance
Trump, Erdoğan’a dönerek “Sizin vekilleriniz yaptı. Bence bunun övgüsünü siz almalısınız” diyerek aslında Esad’ı deviren Şara liderliğindeki HTŞ’nin Türkiye’nin “vekil gücü” olduğunu tabir etmiş oldu.
Şara’dan beklenti büyük
Şimdi ise gözler Ahmed Şara’nın Suriye’yi istikrara kavuşturmak için atacağı adımlarda.
Şara, büyük ilgiyle izlenen New York’taki BM Genel Heyet konuşmasında “Suriye, dünya ulusları ortasında hak ettiği yeri geri alıyor” kelamlarına vurgu yaptı. Konuşmasında verdiği bildiriler, milletlerarası kamuoyundan övgü toplamasını sağladı.
Ancak Avrupa Dış Münasebetler Kurulu’nun (ECFR) Ortadoğu ve Kuzey Afrika Yöneticisi Julien Barnes-Dacey, Ahmed Şara’nın aslında çetin sınamalarla karşı karşı olduğunun şuurunda olduğunu söylüyor.
Barnes-Dacey, “Ahmed Şara, somut ilerlemeler kaydedilme gereksiniminin ve milletlerarası alanda yakalanan momentumun somut kazanımlara dönüştürülmesi gerekliliğinin şuurunda görünüyor. Hükümetinin ve ülkenin istikrarının, direkt bu ilerlemelere bağlı olacağını da biliyor” diyor.
Suriye’deki yeni idarenin memleketler arası alanda giderek daha fazla kabul görmesi, aslında hem Suriye içinde hem de bölgede süren istikrarsızlıkla tam bir tezatlık oluşturuyor.
Ahmet Şara, BM Genel Heyet konuşmasında “İsrail’in Suriye’yi gaye alan taarruzlarının, memleketler arası toplumun Suriye ve halkına dayanağı ile çeliştiğini” söyledi. Şara, Suriye’nin diyaloğa bağlılık taahhüdünü yinelemekle birlikte, İsrail ile yakın bir gelecekte alakaların normalleşmeyeceğini de kelamlarına ekledi.
Son aylarda azınlıkların çoğunlukta olduğu birtakım bölgelerde şiddet olayları yaşandı ve binlerce kişi hayatını kaybetti.Fotoğraf: Karam Almasri/REUTERS
Suriye’nin süreksiz cumhurbaşkanı ayrıyeten konuşmasında Alevi, Hristiyan ve Dürzi azınlıklar üzere dini ve etnik kümelere karşı mezhepsel şiddet olaylarına da değindi.
Şara, hükümet güçleri ve bunlara bağlı milislerin karıştıkları sav edilen akınlar konusunda, “Elleri Suriye halkının kanıyla lekeli olan herkesi adalete teslim etmeye kelam veriyorum” garantisini verdi, Suriye’nin gerçekleri araştırma komiteleri kurduğunu ve BM’ye cinayetleri soruşturma müsaadesi verdiğini de kelamlarına ekledi.
Dikkatler tartışmalı seçimlere çevrildi
Suriye’de 5 Ekim’de, meclis seçimlerinin yapılması öngörülüyor.
Esad rejiminin devrilmesi sonrasında birinci sefer yapılacak seçimler aslında Eylül ortası için planlanmıştı, fakat ertelenmişti.
Ahmed Şara, BM Genel Heyet konuşmasında azınlık haklarına hürmet gösterme ve Suriye’nin etnik ve dini yapısını yansıtan kapsayıcı bir hükümet kurma garantisini verdi.
Ancak siyasi gözlemciler, yapılacak seçimlerle gerçek manada demokratik temsiliyet sağlanamayacağı eleştirisini lisana getiriyor.
Zira güvenlik kaygısı ve merkezi idarenin denetimi altında olmaması nedeniyle birtakım bölge ve azınlık kümeleri seçimlerden dışlanıyor.
Ayrıca milletvekilleri direkt halk tarafından seçilmeyecek. Milletvekillerinin üçte biri direkt süreksiz Cumhurbaşkanı Şara tarafından atanacak. Geriye kalan milletvekilleri ise yeniden Şara’nın atadığı Seçim Kurulu’nun kontrolündeki mahallî komiteler, seçim heyetleri tarafından seçilecek.
Suriye’de genel seçimler geçen sene Temmuz ayında, Esad rejimi devrilmeden evvel yapılmıştı.Fotoğraf: Ymam Al Shaar/REUTERS
Seçim Komisyonu Başkanı Muhammed Taha al Ahmad, Pazartesi günü yaptığı açıklamayla 50 seçim bölgesinde milletvekilliğine toplam 1578 kişinin adaylığını koyduğunu, 221 bayan aday ile birlikte adayların yüzde 14’ünü bayanların oluşturduğunu açıkladı.
Bu seçimlerin Suriye’de siyasi istikrarın tesisini sağlayıp sağlamayacağı şimdi bilinmiyor.
Suriye uzmanı Barnes-Dacey, Şara’nın gücü kendi liderliği altında merkezileştirmeye odaklanmasının, “azınlıklara alan sağlayan ve coğrafik olarak gücün federalleşmesine imkan veren daha kapsayıcı bir yönetişime alanı daralttığına” dikkat çekiyor.
Şara’nın ivedilikle finansal kaynaklara gereksinimi var
Bu ortada Suriye süreksiz Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, New York’ta ülkesine uygulanan yaptırımların külliyen kaldırılması davetini yaptı.
Suriye’nin artık “kriz ihraç eden” bir ülke olmadığını, “fırsatlar ülkesi haline geldiğini” savunan Şara, yaptırımlarla Suriye halkının önünün kesilmemesi gerektiğini söyledi.
2011’de Suriye’de iç savaşın patlak vermesinden sonra uygulanan birçok yaptırım bu yıl başlarında Avrupa Birliği (AB) ve ABD tarafından kaldırıldı. Fakat en ağır yaptırımları kapsayan 2019 tarihli Sezar Suriye Sivilleri Muhafaza Yasası hala yürürlükte.
Suriye’ye tüm yaptırımların kaldırılması, iç savaştan ağır hasar alan ülkede yatırımları ve ekonomik kalkınmayı teşvik edebilir. Fotoğraf: Mahmoud Hassano/REUTERS
Bu yaptırımlar, Beşar Esad idaresi ile müttefikleri Rusya ve İran tarafından işlenen hatalar için hesap verebilirlik yaratmayı amaçlıyordu. Bunların kalıcı olarak kaldırılması ABD Kongresi’ne bağlı.
Bu ortada bir kaç gün evvel Suriye’de bir mahkeme, yaklaşık 10 ay evvel Rusya’ya sığınan devrik önder Beşar Esad hakkında tutuklama kararı çıkardı.
Bunun yaptırımların kaldırılmasına dönük atılmış bir adım olup olmadığı bilinmiyor. Fakat Ahmed Şara’nın ivedilikle mali kaynaklara muhtaçlık duyduğu çok açık.
ECFR’den Barnes-Dacey, Şara’nın bilhassa ABD ile ağır angajmanının odağında bu yaptırımların kaldırılması amacının yattığına işaret ediyor, bunun ülke iktisadını ayağa kaldıracak finansman kanallarının açılması için büyük kıymet taşıdığını da kelamlarına ekliyor.
Peki, Şara umduğu memleketler arası mali dayanağı sağlayabilecek mi? Bu soruyu yanıtlayan Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölümünün başkanı Bente Scheller, “Ne yazık ki, Suriye’deki değişim, milletlerarası kalkınma yardımındaki krizle tıpkı periyoda denk geldi” diyor.
Kalkınma yardımları krizi takviyesi zora sokuyor
DW’ye konuşan Alman uzman Scheller, birinci defa Suriye’de gerçek manada demokratik değişimi destekleme fırsatı doğduğuna bununla birlikte Almanya’da fonların tükenmekte olduğuna işaret ediyor.
Bente Scheller, “Kalkınma işbirliği bütçelerinde o kadar büyük kesintiler oldu ki, önümüzdeki yıllarda Suriye için neredeyse hiç fon bulamayacak noktaya geldik” diyor.
Alman uzman, bunun Suriye’de demokratik değişimi desteklemek için ortaya çıkan fırsatı kaçırmak manasına gelebileceği konusunda da uyarıyor.
Suriye halkı umutlu
Arap Görüş Endeksi ismini taşıyan, 18 Eylül 2025 tarihli son ankete nazaran Suriyelilerin yüzde 61’i demokratik bir hükümeti destekliyor.
Bu çok da şaşırtan bir sonuç değil. Zira esasen Suriye halkının demokrasi talebi 2011’de ayaklanmaya yol açmış, bu talep Esad rejimi tarafından zalimce bastırılmış, tırmanan tansiyon de iç savaşı tetiklemişti.
Suriye süreksiz Cumhurbaşkanı Ahmed Şara BM Genel Şurası’nda konuşmasını yaptıktan sonra Şam’da halk bayraklarıyla sokaklara çıkarak bunu kutladı.Fotoğraf: Hisam Hac Omer/Anadolu Agency/IMAGO
Asıl dikkat çeken, Suriye’de yeni bir optimistlik hissinin yeşermiş olması.
Ankete katılanların yüzde 56’sı Suriye’nin yanlışsız yolda ilerlediğine inanıyor. Ve yeniden çoğunluk “rahatlama, inançta, keyifli ve umutlu hissettiğini” söylüyor.
Anket sonuçlarını tahlil eden Arap Görüş Endeksi muharrirleri, Suriye’nin bölünme riski, dış müdahaleler, İsrail’in Suriye topraklarına hava taarruzları ve kara harekatlarına karşın halkta artan iyimserliğin çck kıymetli olduğuna dikkat çekiyor.
