Mısır’ın Ortadoğu’da artan tartısı: AB Sisi’yi ağırladı

Avrupa Birliği (AB) bugün Brüksel’de birinci AB-Mısır Tepesi’ne mesken sahipliği yaptı.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ile Avrupa Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve beraberindeki heyet ile bir ortaya geldi.

Zirvede, Mısır’a 4 milyar euroluk ek yardım öngören mutabakat ile birlikte çok sayıda mutabakat imzalandı.

Mısır: Stratejik iştirakin doruk noktası

Mısır Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi Muhammed es-Şenavi, Salı günü yaptığı açıklamada Sisi’nin Brüksel’de katılacağı tepeyi “tarihi” olarak nitelendirdi.

Es-Şenavi, “AB-Mısır Doruğu’nun geçen yıl Kahire’de başlatılan stratejik paydaşlığın doruk noktasını oluşturduğunu” da sözlerine ekledi.

AB ve Mısır ortasında Mart 2024’te imzalanan “Stratejik ve Kapsamlı Ortaklık” mutabakatı, alakaların daha yüksek düzeye taşınması gayesiyle imzalanmış, bu kapsamda her iki yılda bir ortak tepe düzenlenmesi öngörülmüştü.

Stratejik paydaşlık kapsamında odaklanılması hedeflenen altı alan da mutabakatta şöyle sıralanmıştı: Siyasi münasebetler, ekonomik istikrar, ticaret ve yatırımlar, göç ve mobilite, güvenlik, demografi ve insani sermaye.

Geçen yıl imzalanan muahede kapsamında AB ayrıyeten 2024-2027 yılları için Mısır’a 7 milyar 400 milyon euroluk finansman ve yatırım paketini taahhüt etmişti. Bu iktisadı zorda olan Mısır için büyük değer taşıyor.

AB, Mısır’ın en büyük ticaret ortağı, Mısır 2024 yılında toplam ticaretinin yüzde 22’sini AB ile gerçekleştirdi. Mısır geçen sene yüzde 26,5’lik hisse ile en çok ihracatı AB’ye yaptı.

Taraflar bu dorukla ekonomik bağlantıları daha da derinleştirmeyi hedefliyor.

Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın ağırlığını koyması üzerine İsrail ile Hamas ortasında iki yıl süren savaşın akabinde Gazze’de ateşkesin sağlanması ve bu ateşkesin korumasında Mısır’ın kilit bir rol oynayacak olması, AB-Mısır Tepesi’nin kıymetini daha da arttırdı.

“Stratejik ortak ve Ortadoğu’da istikrarı sağlayan aktör”

AB, coğrafik pozisyonu ve Ortadoğu’da istikrarın sağlanmasında oynadığı kilit rol nedeniyle Mısır’ı stratejik bir ortak olarak görüyor.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, sosyal medya hesabından AB-Mısır Tepesi’ne atfettikleri ehemmiyeti göstermek için hazırlanan özel bir görüntü paylaştı.

“Tarihteki birinci AB-Mısır Zirvesi” cümlesiyle başlayan görüntüde “ortaklığımız ortak çıkarlara dayanıyor” deniliyor.

Costa yaptığı açıklamada ayrıyeten tepenin “ilişkilerde açılan yeni bir sayfayı yansıttığına” vurgu yaptı.

AB için stratejik bir ortak olan Mısır’ın “Ortadoğu ve ötesinde istikrarı sağlayan bir güç” olduğuna dikkat çeken Costa, açıklamasını şu sözlerle sürdürdü:

“Uzun yıllara dayanan bağlarımız, ortak tarih, coğrafya ve kültürün yanı sıra halklarımız ortasındaki güçlü bağlara dayanmaktadır. AB, Mısır’ın Ortadoğu bölgesindeki istikrar sağlayıcı rolüne ve Gazze çatışmasındaki arabuluculuk rolüne büyük bedel vermektedir.”

Mısır Ortadoğu’da anahtar ülke haline geliyor

ABD Başkanı Trump’ın önerdiği Gazze barış planının hayata geçirilmesinde Mısır değerli bir tartıya sahip.

Tahrir Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü’nden Timothy Kaldas, Gazze’de ateşkesin sağlanmasında Mısır’ın oynadığı rolü, “Kahire, sergilediği kararlılıkla ortakları için taşıdığı stratejik kıymetini bir kere daha teyit etti” kelamlarıyla pahalandırıyor.

Kaldas’a nazaran Mısır, bölgedeki diplomatik nüfuzunu göstermeye devam etmek isteyeceği görüşünde.

Son 24 saatte yaşanan gelişmeler bu değerlendirmeyi teyit eder nitelikte.

İsrail ile Hamas ortasında sağlanan ateşkesin çökme tasasının artması üzerine dün ABD Lider Yardımcısı JD Vance İsrail’de üst seviye temaslarda bulundu.

Mısır İstihbarat Başkanı Hasan Mahmud Reşad’ın birebir anda İsrail’de bulunduğu, Başbakan Benyamin Netanyahu, iç istihbarat Şin-Bet Yöneticisi David Zini ve başka üst seviye İsrailli yetkililer ile bir ortaya geldiği açıklandı.

İsrailli kaynaklar, Reşad ile görüşmede Trump’ın Gazze’de barışın tesisini öngören planının ileriye taşınmasının ele alındığını söyledi.

Ateşkesin koruması için tarafların Trump’ın planının bir sonraki etaplarında izlenecek yol haritasında mutabık kalması gerekiyor.

Gazze’de misyon yapacak çok uluslu gücün kimler tarafından oluşturulacağı, komuta zincirinin nasıl olacağı, vazife tarifinin ne olacağı, tüzel bir çerçeve için Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) kararının gerekli olup olmadığı, cevap aranan sorular ortasında yer alıyor.

Ve tekrar bu mevzuda da yeniden Mısır kıymetli bir rol üstlenecek üzere görünüyor.

Gazze’de askeri güce Mısır mı liderlik edecek?

ABD’li yetkililer bölgeye asker göndermeleri için Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar, Türkiye, Endonezya ve Azerbaycan ile görüşmeler yürüttüklerini açıkladı.

Arap basınında yer alana haberlere nazaran toplam 4 bin asker Gazze’de çok uluslu güç kapsamında misyon yapacak ve teze nazaran Türkiye, Azerbaycan ve Endonezya’dan askerlerin misyon alması tartışılan bu güce Mısır liderlik edecek.

The National’a konuşan Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati, bu çok uluslu askeri güç için en kısa vakitte BMGK’dan bir karar çıkması için ağır teşebbüslerde bulunduklarını, fakat bu yolla bu gücün memleketler arası meşruiyete sahip olacağını açıkladı.

Abdulati, ayrıyeten fakat makul şartlar altında bu güce katılmayı kabul edeceklerini de vurguladı. Mısırlı Bakan, yabancı güçlerin Gazze’yi yönetmesini kabul edilemez bulduklarını, bu gücün fakat Filistinlilere kendilerini daha uygun yönetmelerine yardımcı olabileceğini kaydetti.

Mısır son iki yıldaki İsrail taarruzları sonucunda yerle bir edilen Gazze Şeridi’nin tekrar inşası sürecinde de kilit bir rol üstlenmeye, Almanya ile birlikte Gazze’nin tekrar inşası konferansını düzenlemeye hazırlanıyor.

Gazze’nin tekrar imarı konferansına da Mısır mesken sahipliği yapacak

Konferansın Kasım ayında Mısır’da düzenlenmesi için görüşmeler yürütülüyor.

BM’ye nazaran Gazze’nin yine inşası yaklaşık 70 milyar dolara mal olacak.

Mısır uzmanı Timothy Kaldas, Gazze Şeridi’nin yine inşasına öncülük etmek isteyen Mısır’ın kıymetli bir inşaat kapasitesine sahip olduğuna lakin parasının az olduğuna dikkat çekiyor. Kaldas, bu nedenle öbür ülkelerin finansman sağlamasının Mısır için değerli olduğunu vurguluyor.

Mısır Dışişleri Bakanı Abdulati’nin son günlerde Avrupalı mevkidaşları ile gerçekleştirdiği telefon görüşmelerinde bu gayretlere takviye verilmesini talep ettiği açıklandı.

Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı ile Filistinli yetkililerin katkısıyla Mısır’da düzenlenecek konferansa donör ülke temsilcileri ve BM üzere memleketler arası kuruluşların yetkililerinin katılması bekleniyor.

Gazze’de birinci etapta yıkılan binaların enkazlarının kaldırılması, moloz yığınlarının temizlenmesi gerekecek.

Havalar soğuyor. Yüzbinlerce Filistinli için ivedilikle süreksiz konutların inşa edilmesi ya da en azından kış aylarına uygun çadırların gönderilmesi de hayati ehemmiyet taşıyor.

Ancak daha sonraki kademelerde daha kapsamlı tekrar imar faaliyetlerine geçilebileceği belirtiliyor. Ancak bunun için öncelikle İsrail ile Hamas ortasındaki ateşkesin kalıcı hale gelmesi, Hamas’ın silahsızlandırılması ve Gazze Şeridi’nin yine imarı için memleketler arası toplumun finansman taahhüdünde bulunması gerekiyor.

DW, Reuters/ DA, JH, JD