Bilim insanlarından “Ayna Yaşam” uyarısı: Dünyadaki tüm canlılar tehlikede olabilir
CNN Science‘nin haberine nazaran bilim dünyasında “ayna yaşam” tartışması büyüyor. ABD’de birtakım araştırmacıların laboratuvar ortamında tabiattaki canlıların “ters yönlü” moleküler yapısına sahip hücreler üretmeye çalıştığı ortaya çıktı. Uzmanlara nazaran bu deneyler, ömrün kökenine ışık tutma potansiyeline sahip olsa da yanlış bir adım, ekosistemi ve insan hayatını tehdit eden geri dönülmez sonuçlara yol açabilir.
YAŞAMIN “AYNA VERSİYONU” MÜMKÜN MÜ?
ABD’de yürütülen bir araştırmada bilim insanları, canlı hücrelerdeki tüm biyomoleküllerin karşıt istikametli biçimde dizildiği “ayna hücreler” üretmeyi deniyor. Bu deneyler, hayatın kökenini anlamak ve yeni ilaçlar geliştirmek emeliyle başlatılmıştı. Lakin çalışmalar ilerledikçe, bilim insanları fark etti ki ortaya çıkabilecek sonuçlar bilim kurguyu gerçeğe dönüştürebilir.
Normal canlılarda DNA ve proteinler belli bir “el yönüne” sahiptir. Bu özelliğe kiralite denir. Tabiattaki tüm ömür ya sağ elli ya da sol ellidir; yani bir molekülün aykırısı, onunla etkileşime giremez. Bilim insanları artık bu tarafı büsbütün bilakis çevrilmiş bir hücre üretmenin peşinde.
Ancak bu gerçekleşirse, kelam konusu hücre bağışıklık sistemine görünmez hale gelebilir. Uzmanlara nazaran bu, tabiatta hiçbir savunma düzeneği bulunmayan yeni bir ömür formunun ortaya çıkması manasına geliyor.
“KONTROL EDİLEMEZ BİR BİYOLOJİK ZİNCİRLEME TEPKİ”
Bilim insanları uyarıyor: Şayet bu cins bir “ayna bakteri” kazara etrafa sızarsa, tabiattaki hiçbir canlıyla etkileşime giremeyeceği için doğal düşmanları da olmayacak. Bu da onu tıpkı istilacı bir cins üzere durdurulamaz hale getirebilir.
Üstelik antibiyotikler de işe yaramayabilir. Zira bugün kullanılan tüm antibiyotikler, doğal kiraliteye nazaran üretiliyor. Ayna ömrün biyokimyasal yapısı farklı olacağı için bu ilaçlar etkisiz kalacak.
Bir başka risk de, bu hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından tanınmaması. Bu durumda insan bedenine giren bir ayna bakteri, fark edilmeden çoğalabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir.
BİLİM İNSANLARI KIRMIZI ÇİZGİ İSTİYOR
Konu, geçen yıl İngiltere’nin Manchester kentinde düzenlenen “Yapay Ömür ve Biyogüvenlik” konferansında tartışıldı. Bilim insanları, araştırmalarda hudutların net çizilmesi gerektiği konusunda hemfikir.
Katılımcılar, “ayna moleküller”in (ilaç geliştirmede kullanılan zararsız yapılar) araştırılabileceğini, lakin “ayna hücre” yahut “ayna bakteri” üretiminin katiyen yasaklanması gerektiğini belirtti.
Bu ikazların akabinde ABD’de ve Avrupa’da onlarca laboratuvar, ayna hayat deneylerini istekli olarak durdurdu. 2025’in Şubat ayında 100’e yakın bilim insanı, ortak bir bildiri yayımlayarak “ayna hayat oluşturulmasının maddelerle engellenmesi” daveti yaptı.
