ABD alarmda: Devlet bilgileri ele mi geçirildi?

ABD alarmda: Devlet dataları ele mi geçirildi?

ABD Başkanı Donald Trump, 2025 yılının başında ‘kamu harcamalarındaki israfı önleme’ amacıyla, Hükümet Verimliliği Departmanı‘nı (Department of Government Efficiency, kısaca DOGE) kurdu. Ünitenin başına ise teknoloji ve uzay endüstrisinde dev yatırımları olan ünlü teşebbüsçü Elon Musk getirildi.

Musk bu misyonu, ‘özel hükümet çalışanı’ statüsüyle yürüttü. Bu konum, kamu vazifelisi etik kurallarının birçoklarını taşımasa da ‘kamu vazifesinden elde edilen bilgilerin özel çıkarlar için kullanılmaması’ gibi birtakım sonlar içeriyor.

Trump’ın imzaladığı kararnameye nazaran DOGE ünitesi, tüm devlet kurumlarının saklı olmayan (ancak ekseriyetle kamuya açıklanmayan) bilgilerine ve bilgi sistemlerine erişim hakkına sahipti.

Bu, Amerikan bürokrasisinin bugüne dek alışık olmadığı ölçüde geniş bir yetki manasına geliyordu.

HANGİ BİLGİLERE ERİŞİLDİ?

ABD’nin önde gelen gazetelerinden The Washington Post’un çok sayıda federal yetkiliyle yaptığı görüşmeler ve elde ettiği dokümanlara nazaran, DOGE’un en az yedi büyük devlet kurumuna ilişkin ticari sırları içeren kontratlar, ihale teklifleri, algoritmalar ve kontrol kayıtlarına erişim sağladığı iddia edildi.

Bu kurumlar ortasında NASA, Tüketici Mali Müdafaa Ofisi (CFPB), Çalışma Bakanlığı, Hazine Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Eğitim Bakanlığı ve Genel Hizmetler Yönetimi gibi kilit ehemmiyete sahip yapılar bulunuyor. DOGE vazifelileri, örneğin NASA’da SpaceX’in rakibi olan firmaların tekliflerini ve Mali Büro’nun ödeme uygulamalarına ilişkin tescilli algoritmaları ve stratejik dokümanları inceledi.

Bazı DOGE işçileri daha evvel direkt Musk’ın şirketlerinde çalışmış şahıslardı. Örneğin NASA’ya atanan üç DOGE görevlisinden ikisi eski Tesla çalışanıydı. Bu durum, vazifedeki tarafsızlık prensibine gölge düşürdü.

DOGE’un erişim sağladığı bilgiler, Musk’a ilişkin şirketler için önümüzdeki yıllarda milyonlarca dolarlık mukaveleleri kazanma konusunda önemli bir rekabet avantajı yaratabilir.

Özellikle şunlar dikkat çekiyor:

NASA’nın iç kıymetlendirme evrakları, hangi firmaların kontratlarının uzatılacağı yahut sona erdirileceği bilgisini içeriyor. Bu, SpaceX üzere şirketlerin stratejik teklif hazırlamasını kolaylaştırıyor.

Maliyenin topladığı ödeme sistemleri bilgileri, Musk’ın sahibi olduğu X platformunun finansal hizmetler sunma planlarıyla direkt ilgili olduğu için bilgiler büyük bir kıymet taşıyor. X, yakın periyotta Visa ile iştirak kurarak kullanıcılar ortasında para transferi sistemine adım attı.

Çalışma Bakanlığı’na ilişkin iş güvenliği evrakları, Tesla ve SpaceX’e dair kontrollerin yanı sıra çalışan şikayetlerini de içeriyor. Bu cins bilgiler, hem şirket içi kontrollerden kaçınma hem de rakip firmaları gözlemleme açısından hassas.

VERİLER ‘ALTIN MADENİ’ NİTELİĞİNDE

DOGE’un kamuya açık olmayan bu datalara erişimi, yasal açıdan ‘uygun’ olsa da etik açıdan önemli tartışmalar doğurdu. Bu erişim, federal kurum çalışanlarının tabirlerine nazaran neredeyse sınırsızdı. Hiçbir kişinin, bilhassa de özel kesimle bağı devam eden birinin, bu cins bilgilere bu kadar kapsamlı biçimde erişmesine daha evvel müsaade verilmemişti.

Özellikle Maliye’nin eski baş teknoloji yetkilisi Erie Meyer, bu çeşit bir erişimin kurumun tarihinde görülmediğini vurgulayarak, “Musk bir özel vatandaş olarak bu bilgilere asla ulaşamazdı” dedi.

DOGE’un talepleri de epey geniş kapsamlıydı. Örneğin NASA’daki misyonlu çalışana, yürürlükteki 13 bin mukaveleye dair detaylı bir kıymetlendirme formu doldurtuldu. Her bir kontratın kalıp kalmaması gerektiği, gerekçesiyle birlikte belirtildi. Bu evraklar, özel dal için “altın madeni” niteliğinde bilgi manasına geliyor.

ENDİŞELER ARTIYOR

DOGE’un, bu bilgileri berbata kullanıp kullanmadığı şimdi kanıtlanmadı. Lakin SpaceX’in rakip firmalarından biri, “Bu datalarla rekabetçi üstünlük sağlanması çok muhtemel. Bu düzeyde hiçbir şirketin devlet içine erişimi olmamalı” açıklamasını yaptı.

Aynı formda, ödeme teknolojisi alanında faaliyet gösteren şirketler de Maliye Bakanlığı‘na verdikleri algoritmaların ve iş modellerinin sızmasından korkulu. Bu şirketler, kongre üyeleriyle özel toplantılarında bu mevzuyu gündeme getirdiklerini, fakat kamuya açık biçimde tenkit getirmekten çekindiklerini belirtti. Münasebet olarak ise devletle olan mevcut kontratların iptali riskini gösterdiler.

Çalışma Bakanlığı’nda ise sendikalar DOGE’un erişimine karşı dava açtı. Dava belgesinde yer alan söze nazaran, bakanlık çalışanlarına “Musk ve grubu ne isterse verin, sorgulamayın, direnmeyin” talimatı verildiği öne sürüldü.

MUSK’IN VAZİFEDEN AYRILMASI NE MANAYA GELİYOR?

Elon Musk, 130 gün süren DOGE misyonundan Mart 2025’te istifa ettiğini duyurdu. Resmî açıklamasında, şirketlerine daha fazla odaklanmak istediğini belirtti. Lakin bu karar, tıpkı vakitte Trump idaresiyle yaşadığı bir dizi fikir ayrılığına da bağlanıyor. İstifasının akabinde, DOGE çalışanlarının bir kısmı federal ajanslarda kalıcı misyonlar aldı, bir kısmı ise ayrıldı.

Beyaz Saray sözcüsü, tüm bilgilerin yasal ve etik biçimde saklandığını, rastgele bir berbata kullanımın olmadığını savundu. Lakin uzmanlar, elde edilen bilgilerin gelecek yıllarda dahi tesirli olabileceğini, zira kamu kurumlarının gereksinimlerinin kısa vadede çok fazla değişmediğini belirtti.

VERİLERLE NELER YAPILABİLİR?

Uzman hukukçulara nazaran, Musk’ın bu seviyede iç bilgiye sahip olması, devletin hangi hizmetleri almayı planladığını evvelden öğrenerek teklif hazırlamak, kamu ihalelerinde hangi hizmetlerin kıymetli görüldüğünü anlamak, rakiplerin stratejileri ve fiyat siyasetleri hakkında içgörü kazanmak ve amu kontrollerine dair hazırlıkta yahut şikayet eden çalışanları evvelce belirleyebilmekte haksız bir fırsat yaratır.

George Washington Üniversitesi’nden Prof. Jessica Tillipman, “Bu bilgi, bir ajansın yalnızca neye gereksinim duyduğunu değil, kimin ne düşündüğünü de ortaya koyar. Bu da çok büyük bir avantajdır,” diyerek riskin boyutunu vurguladı.