Alman Demiryolları: Gecikmeler, iptaller ve öfke

Almanya’dan İsviçre’ye trenle aktarmasız yolculuk etmek, yakın zamana kadar çok kolaydı. Ancak halihazırda trenlerin son durağı Basel. Yolcular burada inip İsviçre trenlerine aktarma yapmak zorunda kalıyor.

İsviçre Federal Demiryolları (SBB), Almanya’dan gelen trenlerin 2022’den bu yana sıklıkla geç kaldığını belirtiyor. Gecikmelerin İsviçre ağını aksatmaması için bu önlem alınmış. Diğer bazı hatlarda ise hâlâ umut var: Gecikme 10-15 dakikayı aşmazsa trenler yola devam edebiliyor. Aksi halde burada da aktarma gerekiyor.

Gecikme ve iptallerin maliyeti yüz milyonlarca euro

İsviçre’de trenlerin yüzde 98-99’u tam zamanında kalkarken, Alman Demiryolları’nda (Deutsche Bahn) bu oran 2022’den beri yalnızca yüzde 62. Üstelik Almanya’da bir tren, 6 dakikadan az gecikirse “gecikmemiş” kabul ediliyor. Tümden iptaller ya da trenin nihai varış noktasına ulaşamadan seferden çekilmesi ise artık olağan hâle geldi. Bu durum, dakikliğe büyük önem veren Almanlar için kabul edilemez. Grevler, hava koşulları, teknik arızalar derken yolcular tam bir sinir harbi yaşıyor. 2024’te Deutsche Bahn, gecikme ve sefer iptalleri nedeniyle mağdur olan yolculara yaklaşık 200 milyon euro tazminat ödemek zorunda kaldı. Bu rakam, bir önceki yıla göre 70 milyon euro fazlaydı.

Yılların ihmali: Altyapı çöktü

Deutsche Bahn CEO’su Richard Lutz, Mayıs 2025’te kurumun 30 yıldır böylesine bir kriz yaşamadığını itiraf etti. Deutsche Bahn’ın 33 bin 500 kilometrelik hattı yıllardır ihmal edildi. Eski raylar, sinyal sistemleri, makaslar ve istasyonlar modern dijital demiryolu sistemine uyumlu değil. Bazıları 19’uncu yüzyıldan kalma.

Bu yüzden 2024’te dev bir altyapı programı başlatıldı: “Genel Yenileme.” 4 bin 200 kilometrelik 41 ana hat elden geçirilecek. İlk adım Frankfurt-Mannheim arasındaki 70 kilometrelik “Riedbahn” hattıydı. Altı ay boyunca tamamen kapatılan hatta raylar, makaslar, 20 istasyon ve 140 kilometre üst yapı yenilendi. Ancak dijital altyapının kurulumu beklenenden zordu. Bütçe, planlananın iki katına, 1,5 milyar euroya çıktı.

Gecikme ve masraflar artıyor

Federal Sayıştay, Mayıs 2025’te Federal Meclis’e gönderdiği mektupta Ulaştırma Bakanlığı’nı denetim eksikliğiyle suçladı. Uzmanlara göre, piyasadaki inşaat fiyatları birkaç yıl içinde katlandı, personel ve ekipman eksikliği yaşandı. Yeni fonlar ancak ekonomik verimlilik ispatlanırsa sağlanacak. Bu gelişmeler üzerine Alman Demiryolları, kapsamlı yenileme sürecini 2036’ya kadar uzattığını duyurdu.

Berlin-Hamburg hattı kapanıyor

Şimdi sırada Berlin-Hamburg hattındaki yenileme çalışmaları var. Günlük 30 bin yolcuyla Almanya’nın en yoğun şehirler arası hattı, 1 Ağustos’tan itibaren 9 ay kapalı kalacak. Uzun mesafede hizmet veren hızlı trenler, 100 kilometrelik bir sapma yapmak zorunda kalacak. Yük trenleri daha da dolambaçlı bir rotadan gitmek zorunda. Bölgesel ulaşımda 170 otobüs günde 86 bin kilometre yol yaparak aradaki yerleşimlere hizmet verecek. Ancak sürecin Riedbahn hattındaki yenileme çalışmalarından daha karmaşık olacağı tahmin ediliyor.

Tasarruf tartışması

Buna rağmen Deutsche Bahn, bazı alanlarda kısıtlamaya gitti. Avrupa standartlarında tren kontrol sistemi olan ETCS kurulumu ertelendi. Tüm trenler yeni sisteme uygun olmadığından, geçiş sürecinin karmaşık ve masraflı olacağı düşünüldü. Bu nedenle klasik sistemle devam kararı alındı. Makas sayısı da azaltıldı. Hızlı trenlerin yavaş trenleri geçmesi için planlanan bazı hatlar iptal edildi. Bütçe şimdiden 2,2 milyar euroya çıktı.

Yapısal reform şart

Alman hükümeti, 2029’a kadar demiryoluna 107 milyar euro yatırım sözü verdi. Gerekli kaynak, yıl başında açıklanan borçla finanse edilen altyapı ve iklim fonundan sağlanacak. Ancak Sayıştay’a göre sadece para vermek çözüm değil. Deutsche Bahn’ın onlarca yan kuruluşla karmaşık yapısı sadeleştirilmeli. Ulaştırma ve altyapı ayrı şirketlerce yürütülmeli. Böylece demiryolunda özel firmaların da rekabet etmesi sağlanabilir. Ancak Sayıştay pek umutlu değil: Mevcut haliyle Alman Demiryolları, ulaşım ve iklim hedeflerini karşılamaktan uzak hayli görünüyor.