Almanya’da yeni girişim: Uzay çöpleri için temizlik planı
22 yaşında kendi şirketi Projekt-S’i kuran Leonidas Askianakis’in gün boyunca yaptığı görüşmelerin tek konusu uzay. Neredeyse hiç uyumadan yoğun bir tempo çalışan genç girişimci için Çinli astronotlara ilişkin son gelişme, projesinin hayata geçirilmesinin neden önemli olduğunu bir kez daha gösterir nitelikte. Kasım ayı başında, Çinli astronotların Dünya’ya dönüşü, kapsüllerinin bir uydu enkazına çarpma ihtimali nedeniyle ertelenmişti. Uzay çöpü tam da Askianakis’in uzmanlık alanı.
Uzay adeta çöplüğe döndü
Kullanım ömrünü tamamlamış uydular, roket artıkları, parçalanmış enkazlardan oluşan binlerce ton atık Dünya’nın etrafında dönüyor.
Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) verilerine göre, yörüngede çapı bir santimetreden büyük 1,2 milyonun üzerinde atık parça bulunuyor. Bunun 50 binden fazlası ise on santimetreden büyük.
Leonidas Askianakis’in, projesi kapsamında geliştirdiği.ATLAS II Radarı, yer testlerinde yoğun bir denemeye tâbi tutuluyor Fotoğraf: Leonidas Askianakis
ESA’nın Darmstadt’taki Uzay Enkazı Ekibi’nden Jan Siminski “Özellikle 700-800 kilometre irtifadaki devasa enkaz bulutları yüzyıllarca kalacak. Çarpışmalarla daha da çoğalacak” diyor. Bir santimetrelik parçanın bile bir uyduyu yok edebileceğine dikkat çeken Siminski, “Çarpışmada ortaya çıkan enerjinin bir el bombası şiddetinde” olduğunu söylüyor.
Bu yüzden Dünya’nın yörüngesi sürekli izleniyor. Ancak parçalar küçüldükçe tespit etmek zorlaşıyor. Siminski bunu şöyle açıklıyor:
“Yerden kullanılan radar sistemlerimiz yaklaşık bir tenis topu büyüklüğündeki, yani on santimetrelik cisimleri görebiliyor. Daha küçükleri göremiyoruz. Yani her zaman bir risk var.”
“Uzay çöpü ticari olarak da temizlenebilir olmalı”
Münih Teknik Üniversitesi’nde uzay mühendisliği eğitimine başlayan Leonidas Askianakis’in daha ilk yılında uzaydaki bu risk dikkatini çekiyor.
Project-S’nin fikir babası: Münih Teknik Üniversitesi’nde okuyan 22 yaşındaki Leonidas AskianakisFotoğraf: Sandeep Barstools
Askianakis kendi kendine “Nasıl oluyor da uzay çöpü iki yüz yıl yörüngede kalıyor ve kimse bir şey yapmıyor?” diye soruyor. Ancak üniversitede ve çeşitli atölye çalışmalarında bu soruya yanıt arayan kimse ile karşılaşmadığını anlatan Askianakis, “2021’de, çöple uzayın ne ilgisi olduğunu kimse anlamıyordu” diyor. Memleketi Girit’te tatil yaparken Askianakis’in aklına bir fikir geliyor: “Uzay çöpü, ticari olarak da temizlenebilir olmalı.”
Askianakis’in bu fikir ile geliştirdiği proje hem yüksek duyarlılıklı radar taşıyan hem de Askianakis’in geliştirdiği özel algoritmalar ve tarama modelleriyle bir ila on santimetre arasındaki parçaları görünür kılacak bir uydu öngörüyor. Bu uydu, Dünya’nın yörüngesinin ilk kez tamamen izlenebilmesini sağlayacak. Daha sonra robot kollu sondalarla büyük parçaların temizlenmesi planlanıyor.
IAA sırasında Airbus ile yaptığı görüşme Askianakis’i iyice cesaretlendiriyor: “Sorunun farkındaydılar ve birinin bunu çözmeye çalışmasına sevinmişlerdi. O an fark ettim: Şirket kurmam gerekiyor!”
Askianakis bunun üzerine Project-S adlı şirketi kuruyor. Bu şirketin kurulmasından kısa bir süre sonra ilginç bir tesadüf yaşanıyor: Yeni Avrupa Birliği Uzay Yasası yürürlüğe giriyor. Bu yasa, uydu işletmecilerini uzay atıklarını temizlemeye zorunlu kılıyor.
Bavyera’nın uzay hedefi
Bir uzay start up’ı yani teknoloji odaklı yeni girişim şirketi kurmak öyle birkaç bin euroyla olmuyor. Peki 22 yaşındaki bir gencin uzay çöpü start up’ına kim yatırım yapar?
“Biz” diyor Bavyera Ekonomi Bakanı Hubert Aiwanger. Almanya’nın güneyindeki Bavyera eyaleti, 2018’den bu yana uzay projelerine 245 milyon eurodan fazla yatırım yaptı; Oberpfaffenhofen’de planlanan Ay kontrol merkezi ile riskli ama yenilikçi start up’lar bu yatırımlar arasında yer alıyor. DW’ye konuşan Aiwanger, “Burada şirketler ve araştırma kurumları, başka yerde gerçekleşemeyecek projeleri hayata geçirebiliyor” diyor.
Bavyera Başbakanı Markus Söder (solda) ve Eyalet Ekonomi Bakanı Hubert Aiwanger, uzay projelerine büyük önem ve destek veriyorFotoğraf: Peter Kneffel/dpa/picture alliance
Bavyera Başbakanı Markus Söder’in uzay merakı biliniyor. Ancak Aiwanger’ın da güçlü bir vizyonu var: “Bavyera, Avrupa uzay araştırmalarının belkemiği olmaya devam etmeli.” Bu nedenle eyalet destek fonlarını cömertçe açıyor; üstelik karşılığında hisse bile istemeden.
Askianakis “Kaliforniya’da buna kimse inanmıyor. Nasıl yani, öylece para mı alıyorsunuz?” diye sorduklarını gülerek anlatıyor. Askianakis, 2026’da başlaması planlanan “Project-S” adlı ilk uzay temizleme misyonunun geliştirilmesi için Bavyera Eyaleti’nden 1 milyon euro eş finansman aldı.
Bu destek, ona büyük bir hareket alanı ve bağımsızlık sağlıyor. Çünkü ABD’li birçok yatırımcı, finansman sağlamak için projeyi ABD’ye taşıma şartına bağlıyor. Askianakis ise “Madem Bavyera’da ideal koşulları buluyorum, neden taşınayım?” diyor.
Uzay gücü artık bir şaka değil
Bavyera’daki uzay ekosistemi, Almanya’nın hayata geçireceğini açıkladığı uzay ve savunma kapasitesine yönelik 35 milyar euroluk yatırımlara da umut bağlıyor. Ancak Bavyera Ekonomi Bakanı Aiwanger’a göre bu adım, doğru ama yetersiz. Bu yüzden eyaletin kendi uzay sektörünü genişletmeye devam ettiğini belirten Aiwanger, “Potansiyelin ve sorumluluğun farkındayız” diyor.
Oberpfaffenhofen uyduları, Oberammergau’dan astronotlar, belki bir gün Bavyera’nın kendi uzay misyonu… Birkaç yıl önce bunlar kulağa şaka gibi geliyordu. Bugün ise uzay ekonomisi, eyalette artık espri ya da bilimkurgu değil, gerçek bir kalkınma politikası.
10 binden fazla yüksek nitelikli iş, 2,9 milyar euro tutarında ESA siparişi: Bu veriler, 2015’ten bu yana Almanya’nın toplam ESA hacminin neredeyse yüzde 40’ını oluşturuyor. Bavyera eyalet olarak uzay konusunda etkisini artırmayı hedeflerken, Askianakis de Project-S ile buna katkı sunmak istiyor. Gökyüzünde yer daralıyorsa, birinin de yer açması gerektiğini biliyor.
