Aslı Filiz’in “Kadın Hafızası” Hamburg’da

Bingöl doğumlu sanatçı Aslı Filiz’in “Kadın Hafızası” isimli standı, Hamburg Üniversitesi Konukevi’nde sanatseverlerle buluştu. 24 Eylül 2025 tarihine kadar ziyaret edilebilecek stant yüklü olarak sanatkarın tuval üzerine akrilik yapıtlarını içeriyor.

Aslı Filiz, bu stanttaki çalışmalarının temelinde bayanların kıssalarına, iç dünyalarına ve iradelerine yer açma arayışının olduğunu belirtiyor. Sanatçı, her bir bayan figürünün “ya suskunlukla ya da açık bir isyanla fakat her vakit onurla” var olduğunu vurguluyor.

Serginin açılışında konuşan Dünya Bilim Vakfı Lider Yardımcısı Prof. Dr. José Broekaert, standın sadece bir sanat aktifliği olmadığını, “kadınların tarihi anlatıya yine dâhil olduğu bir hafıza eylemi” olduğunu söz etti.

Gözle değil, yüreklerle gezilen bir sergi

Filiz, izleyicilere sergiyi “gözleriyle değil yürekleriyle gezmeleri” davetinde bulunuyor. “Kadın Hafızası” standındaki fotoğraflar, yüzyıllardır bayanlara atfedilen rolleri, maruz kaldıkları baskı, şiddet ve travmaları işlerken, birebir vakitte bayanların bu durumlara nasıl direndiklerini de gösteriyor. Bazen açıkça bazen de sessizce gerçekleşen bu direniş Filiz’e nazaran jenerasyonlar uzunluğu aktarılan kolektif bir hafızaya dönüşüyor.

“Ben Havva” isimli eser, yaratılış mitiyle bayanlara yüklenen “baştan çıkarıcı” ve “günahkâr” etiketini reddediyor. Fotoğrafta, Havva’nın birlikteliği kendi özgür iradesiyle seçtiği vurgulanırken, yapıttaki altın çerçeve, bayanın bir kutsal kitap üzere okunması gerektiğini simgeliyor. Havva’nın gece karası saçlarındaki yıldızlar ise onun ruhunda koca kainatı taşıdığına işaret ediyor.

Sergideki bir öteki değerli çalışma ise “Jina Mahsa Amini” isimli portre. Bu eser, 2022’de İran’da katledilen genç Kürt bayan Jina Mahsa Amini’nin trajik bahtının global çapta bayanların kolektif hafızasında bir dönüm noktasına dönüştüğüne dikkat çekiyor. Filiz, Amini’ye atfettiği çalışmadan bahsederken, vefatının yalnızca bir bayanın sonu değil, dünya bayanlarını birleştiren bir güç olduğunu da vurguluyor.

Bastırılmış hafızayı görünür kılma çabası

Aslı Filiz, standa “Kadın Hafızası” ismini verirken, sırf toplumsal ve tarihî belleğe değil, bayanların duygusal ve sezgisel hafızasına odaklandığını da söylüyor. DW Türkçe’nin sorularını cevaplayan Filiz, asıl ilgisini çekenin “kadınların meskenlerin içinde taşıdığı sessiz hafıza, vücutlarında, lisanlarında, suskunluklarında biriken hafıza” olduğunu söylüyor. Sanatçı, bu stantla hem kişisel hem de kolektif bellekte bayanların neyi taşıdığını ve neyi unutmamaya çalıştığını sorgulamayı amaçladığını söz ediyor.

Sanatçı, bu projenin kendisi için bir hatırlama hareketinin yanı sıra, bir onarma ve tekrar kurma süreci olduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Çünkü bayanların hafızası, yalnızca hatırlamakla kalmaz dönüştürür, direnir ve yine inşa eder.” Filiz, standıyla bastırılmış olanı hatırlatmayı, görünmeyeni görünür kılmayı ve bayanların dünyaya bıraktığı duygusal, kültürel ve politik izleri tekrar okumaya davet etmeyi hedefliyor.

Mezopotamya motifleri ve şahsî bir hesaplaşma

Aslı Filiz’in yapıtlarında Mezopotamya motifleri ve mitleri ağır bir formda kullanılıyor. Çocukluğundan beri etrafındaki kadın-erkek alakalarını gözlemlediğini aktaran Filiz, Mezopotamya’daki bayanların güçlü olmalarına karşın tarih boyunca eril zihniyet ve dinler tarafından bastırıldığını da lisana getiriyor. Filiz, bu durumun bayana “sen yapamazsın, günah” üzere telaffuzlarla pasifleştirilmeye çalışılmasına karşın, bayanların kendilerine biçilen rolleri aşarak direndiklerini ve ürettiklerini hatırlatıyor.

Sanatçı, çalışmalarına kendi coğrafyasındaki bayanların öyküleriyle başladığını ve bu süreçte Şahmeran’dan Dersim’in kayıp kızlarına, Ezidi bayanlardan savaş ve aşk ilahı İştar’a ve “Jin Jiyan Azadi” sloganına kadar uzanan bir hafıza sınırı kurduğunu tabir ediyor. Bu sınırı yalnızca kültürel bir yakınlık olarak değil, tıpkı vakitte “kişisel bir hesaplaşma ve onarma çabası” olarak tanımlıyor. Filiz, artık farklı coğrafyalardaki bayan öyküleriyle de bağ kurarak daha geniş bir bayan hafızasına odaklandığını söylüyor.

Almanya ve Mezopotamya: Direnişin ortak coğrafyaları

Sanatçı, Almanya’da yaşamasına karşın yapıtlarında köklerinin derin izler taşıdığını vurguluyor. Mezopotamya’nın bayanlar için yaşaması güç bir coğrafya olmaya devam ettiğini belirten Filiz, “feminizidlerden devlet baskılarına kadar” şiddetin kelam konusu olduğunu lakin buna karşı çıkan, uğraş eden ve sesini duyuran bayanların da bir gerçek olduğunu lisana getiriyor. Filiz, bayanların verdikleri bu gayretin kazanımlarını görünür kılmak istediğini de belirtiyor.

Aslı Filiz, Almanya’daki kadın-erkek eşitliği konusunda da aşılması gereken önemli yapısal meseleler olduğunu gözlemlediğini kaydediyor. İş hayatındaki fiyat eşitsizliği ve idare konumlarında bayanların az temsil edilmesi üzere meselelere dikkat çeken sanatçı, Almanya’da da bayana yönelik şiddet ve ayrımcılığın kıymetli bir sorun olduğunu belirtiyor. Filiz, coğrafyalar değişse de bayan olmanın bedelinin ve direnişin her yerde kendini gösterdiğini söz ederek, bayan uğraşının kozmikliğini bir kere daha hatırlatıyor.

Aslı Filiz Kimdir?

Bingöl’de Kürt bir ailede doğan Aslı Filiz, grafik tasarım ve görsel sanatlar alanında uzun yıllardır üretim yapıyor. Sanat eğitimini İstanbul Beykent Üniversitesi ve Hamburg Hoş Sanatlar Üniversitesi’nde (HFBK) tamamlayan Filiz, yapıtlarında Mezopotamya mitolojilerinden çağdaş feminist imgelere kadar bayanlara odaklanıyor. Yapıtlarında sıklıkla sessizlik, direniş, aidiyet ve umut üzere temaları işliyor. Sanatkarın çalışmaları Paris, Berlin, Köln, Viyana ve Hamburg üzere birçok kentte sergilendi.