Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı kapatılabilir mi? ‘Yüklü miktarda tazminatla karşılaşılır’

Geçtiğimiz cuma günü Meclis’te yapılan Gazze oturumunda muhalefetten bazı milletvekilleri iktidara, “Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’nı kapatın” diye seslendi. İsrail jetlerinin kullandığı petrolün bu hat üzerinden tedarik edildiği iddia ediliyor. Bazı emekli diplomatlar da sosyal medya üzerinden ‘hattı kapatın’ çağrısı yaparken, Cumhuriyet, bu hattın kapatılmasının mümkün olup olmadığını, hat aracılığıyla İsrail’e petrol gidip gitmediğini, konuyla ilgili resmi açıklamaları inceledi. Enerji uzmanı Dr. Mühdan Sağlam da Cumhuriyet’e bilgi verdi.

İsrail’in Filistin coğrafyasındaki katliamları 7 Ekim 2023’ten bu yana artarak sürüyor. Aradan geçen yaklaşık iki yıllık sürede Türkiye, İsrail’deki büyükelçisini çekti. Katliamların 8. ayında, İsrail ile olan ticaretin tamamıyla durdurulduğu açıklandı. Ağustos ayında ise İsrail bağlantılı gemilerin trafiğine ‘kısıtlama’ getirildi. Muhalefet ise İsrail’le ticaretin çeşitli ara yollarla devam ettiğini ileri sürüyor. Bu çerçevede son olarak Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC) gündeme geldi.

‘JET YAKITI OLUYOR’

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 29 Ağustos’ta yapılan Gazze oturumunda, DEM Parti Kocaeli milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, sandalyesinden kalkarak, BTC üzerinden İsrail’e petrol gittiğini, bu petrolün Filistin’i bombalayan jetlerin yakıtı olduğunu öne sürdü. Yeni Yol Grup Başkanvekili Selçuk Özdağ da iktidara, “İsrail’in savaş uçakları için kullandığı yakıt başta olmak üzere, Azerbaycan’dan ithal edilip Türkiye üzerinden sevk edilen Azerbaycan petrolünün sevkiyatını mı durdurdunuz” diye seslenirken, Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, “Bu petrol boru hattının acilen kapatılması, petrol sevkiyatının durdurulması gereklidir” sözlerini kullandı. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, konuşmasında bu konudan bahsetmezken, İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervişoğlu ise üstü kapalı şekilde, “Ben ‘ümmetin lideri’ diye meydan meydan gezenlerin varil başına alınan komisyondan artık usanmasını istiyorum” açıklamasını yaptı.

PETROL İSRAİL’E GİDİYOR MU?

Peki petrol, bu hat üzerinden başka ülkelere nasıl gidiyor? BTC 2006 yılında, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye işbirliğinde açıldı. Hattın BP, SOCAR, Chevron, Statoil, GIOC, TPAO, Eni, Total S.A., Itochu, Inpex, ConocoPhillips, Hess Corporation gibi birçok uluslararası ortağı var. Hattın işletmecisi BP, Türkiye transit ülke konumunda. Azerbaycan petrolü, boru hattı aracılığıyla Bakû’den Ceyhan’a geliyor ve buradaki limanda tankerlere yükleniyor. Tankerler vasıtasıyla, Akdeniz üzerinden diğer ülkelere ticareti sağlanıyor. Bazı muhalif isimler, Azerbaycan petrolünün en büyük alıcılarından birinin İsrail olduğunu, bu hat açık oldukça İsrail’in petrole ulaşmakta problem yaşamadığını söylüyor. Ticaret Bakanlığı ise konu geçtiğimiz Kasım ayında gündeme geldiğinde BTC’nin işletmesinin uluslararası anlaşmalarca belirlendiğinin altını çizerken, “Petrolü BTC üzerinden taşıtarak (Ceyhan’daki) Haydar Aliyev Limanı’ndan dünya pazarlarına satışını yapan şirketler, Türkiye’nin İsrail’e yönelik ticarete son verme kararına saygı duymuş ve teslim noktası İsrail olan herhangi bir yükleme gerçekleşmemiştir” açıklamasını yapmıştı. Yani Bakanlık, BTC ile Akdeniz’e taşınan petrolün İsrail’e gitmediğini ifade etmişti. Peki durum gerçekten böyle mi? İsrail’in Haaretz gazetesi Haziran ayında yaptığı araştırmada, resmi verilerin bu yönde olduğunu kaydetse de, ticaretin üçüncü ülkeler aracılığıyla sürdüğünü belirtmişti. Haaretz, büyük ticari şirketlerin petrolü satın aldığını ve İsrail’e sattığını yazmıştı.

‘AĞIR TAZMİNAT YÜKÜYLE KARŞILAŞILIR’

Peki böyle bir tabloda BTC kapatılabilir mi? TEPAV Enerji ve İklim Değişikliği Çalışmaları Merkezi Direktörü Dr. Mühdan Sağlam’a göre bu hiç kolay değil. Hattın tek sorumlusunun Türkiye olmadığını anımsatan Sağlam, yalnızca mücbir sebep, yani deprem ve saldırı gibi durumlarda hattın kapatılabileceğini söylüyor. Sağlam, Türkiye’nin bu sebepler dışında hattı tek taraflı kapattığı takdirde hem yüklü miktarda tazminat ödemek zorunda kalacağını hem de böylesi uluslararası anlaşmalardan dışlanacağını ifade ediyor. İYİ Parti Uluslararası İlişkiler Başkanı Ahmet Kamil Erozan da Meclis’teki oturum sonrası, “(Hattı kapamanın) Söylemesi kolay, yapması zor. Bunu yapacak olursak Azerbaycan bizi tahkime götürür ve ceza ödemeye mahkum oluruz. İsrail’in günümüz koşullarında stratejik ortağı konumuna gelen Azerbaycan’ın uğrayacağı gelir kaybı da cabası” demişti. CHP Genel Başkan Yardımcısı Namık Tan da Şubat ayında yaptığı paylaşımda, Türkiye ile Azerbaycan’ın stratejik ortaklığında BTC’nin önemli bir unsur olduğunu kaydetmişti.