Bir zehir üreticisi nasıl böcek koruyucusuna dönüştü?
İşleri iyi giden bir şirkette, böcekleri kurtarmak için, cironun önemli bir kısmından kim vazgeçer? Hans-Dietrich Reckhaus, 1995’te babası tarafından kurulan bir aile şirketinin ikinci kuşak sahibi. Şirket, haşerelere karşı zehirli ilaç üretiyor. Reckhaus, firmayı devraldığında, sineklere ya da böceklere özel bir değer atfetmiyordu. Babası gibi o da böcekleri yok etmeye yarayan spreyler, karınca tozları, güve kâğıtları ve sinek kapanları üretiyordu.
Tek amacı sinekleri öldürmek olan yeni bir sinek kapanı tasarlamasının ardından Reckhaus’un hayatının yönü değişti. Reckhaus, ürünü bir sanat projesiyle tanıtıp satışları artırmak için konsept sanatçıları Frank ve Patrik Riklin’le iletişime geçti. Ancak sanatçılar teklifi reddetti; sinek kapanlarının ve böcek öldürmenin artık çağın ruhuna uygun olmadığını söylediler.
Sanat projesi dönüşümün kapısını açtı
Proje yine de gerçekleşti. Ama bu kez odakta böcekleri öldürmek değil, korumak vardı. Bin nüfuslu Deppendorf köyü projeye katıldı. Köylüler bir hafta boyunca sinek topladı; ama öldürmeden. Topladıkları sineklerden birine, “Erika” adını verdiler. Limuzin, helikopter ve uçakla beş yıldızlı bir wellness oteline götürülerek sembolik bir “ağırlamadan” geçirildi.
“Erika, Elmau Şatosu’nda” adlı sanat projisinde sinek Erika’ya “mükellef bir sofra” kurulmuştuFotoğraf: Reckhaus
Aradan 13 yıl geçmesine rağmen kampanyanın etkisi hâlâ sürüyor. Bu olay, Hans-Dietrich Reckhaus’ın doğadaki böceklerin rolünü sorgulamasının ve şirketini baştan aşağı dönüştürmesinin başlangıcı oldu. Bugün tüm ürünlerin arka yüzünde, böceklerin değeri ve yok oluş tehditleri anlatılıyor; insanlara böcekleri öldürmeden evden uzak tutmanın yolları gösteriliyor. Bazı ürünlerin ön yüzünde ise büyük bir uyarı yer alıyor: “Dikkat: Değerli böcekleri öldürür!”
Reckhaus’ın hedefi şöyle: “Müşteri, ürünü alacak; üzerinde yazan bilgilerden dolayı şoke olacak ve böceklere bakışını sorgulayacak. Onları eve sokmamanın yollarını öğrenecek ve gelecekte bu ürünü bir daha satın almayacak.”
Dönüşüm maliyetli ama anlamlı
Peki hangi girişimci kendi gelir kapısını zayıflatır? Reckhaus DW’ye şöyle anlatıyor:
“Eskiden mümkün olduğunca çok para kazanıp bununla faydalı işler yapmak istiyordum. Sosyal kurumlara destek, vakıf kurmak gibi. Şimdi ise mümkün olduğunca çok fayda üretip bununla biraz para kazanmak istiyorum.”
Reckhaus, sanat projesinin ardından böceklerin önemini araştırdığını yıllardır sorgulamadığı iş modelini tamamen yeniden düşündüğünü anlatıyor. Bu dönüşüm ona pahalıya mal olmuş:
“Son on yılda ciromun yüzde 30’unu, kârlılığımın ise yüzde 80’inden fazlasını kaybettim. Ama bugün kazandığım bana yine de iyi bir hayat sürmek için yetiyor.”
Piyasayı içeriden dönüştürmek
Reckhaus’a göre sadece böcek zehri üretmeyi bırakmak çözüm değil, bu pazarın içeriden dönüşmesi gerektiğini düşünüyor. Şirket artık böcekleri canlı yakalamaya yarayan ürünler de üretiyor. Ancak böcek öldüren ürünler de hâlâ satışta.
INSECT-RESPECT etiketli bir dengeleme alanı, böceklere özel yaşam ortamı sunuyorFotoğraf: Reckhaus
Reckhaus, bu ürünlerin ekolojik etkisini dengelemek için uzmanlara, ürünlerin kaç böceğin ölümüne yol açtığını hesaplattığını, ardından bu kaybı telafi etmek için böceklere uygun yaşam alanı sunan özel “dengeleme bölgeleri” oluşturduğunu anlatıyor. Çünkü böcek ölümlerinin temel nedenlerinden biri yaşam alanlarının kaybı; buna kentleşme ve endüstriyel tarım yol açıyor. Reckhaus bu durumu “vicdanını biraz olsun rahatlatan ilk adım” olarak tanımlıyor.
“Böceklere saygı” kalite etiketi
Denge yaklaşımı, Reckhaus’ın geliştirdiği “Insect-Respect” (Böceklere Saygı) kalite etiketiyle sistematik bir modele dönüşmüş durumda. Bu etiketle sertifikalandırılan ürünler için de böceklere uygun yaşam alanları oluşturuluyor.
Rakip şirketler etikete sıcak bakmasa da Almanya’daki perakende sektörü hareketlenmiş durumda. Aldi, Budnikowski, dm, Migros, Rossmann ve Spar gibi perakende zincirler de kendi markalı ürünlerinde bu etiketi kullanıyor, kullanıcıları ürünün zararları konusunda uyarıyor ve pazarın daralmasına katkı sağlıyor. 2024’te Avrupa’da 14 milyon paket Insect-Respect etiketli ürün satılmış.
Reckhaus memnuniyetini “Avrupa’nın dört bir yanından talep geliyor, yetişemiyoruz” ifadesiyle dile getiriyor. Sektörde böcek dostu alanlar oluşturacak uzman peyzaj mimarlarının az olması nedeniyle “Insectemy” (Böcek Akademisi) adını verdiği bir akademi kurmuş. Burada peyzaj mimarları, bölgenin yerel bitkileriyle böcek dostu alan tasarlamayı öğreniyor.
“Böceklere Saygı” kalite etiketine Avrupa’nın farklı ülkelerinden büyük ilgi var. Fotoğrafta, İtalya’daki bir IKEA mağazasının önünde böcekler için oluşturulan özel “dengeleme alanı” görülüyor.Fotoğraf: Reckhaus
Hem beğeni hem tepki
Şirketin dönüşümü pek çok ödül getirmiş. Reckhaus sunumlarında iş dünyasından da destek aldığını anlatıyor. Yine de kendisini diğer işletmeler için bir model olarak görmüyor: “Şirketler iş modellerini iklim açısından nötr hâle getirmeye çalışıyor ama asıl soruyu sormuyorlar. Bu yetmez. Sağlıklı bir hayvan ve bitki dünyası olmadan iklim nötrlüğünün bir anlamı olmaz.”
Kendi sektöründe de yeniliğe direnç olduğunu söylüyor: “Kimya sanayi derneğinin üyesiyim ama 10 yılı aşkın süredir toplantılara çağrılmıyorum. Sektör hâlâ bütün böceklerin zararlı olduğunu ve onları yok etmenin en iyi yolunun kendi ürünleri olduğunu savunuyor.”
Dönüşüm öncesinde işlerinin çok başarılı olduğunu belirten Reckhaus sözlerini şöyle bitiriyor: “Her şey çok iyi gidiyordu ama mutlu değildim. Şimdi böcekleri önemseyen insanlarla tanıştım. Bugün onlar benim dostlarım, yol arkadaşlarım. Bu yolda ilerlemek her gün büyük bir mutluluk.”
