Dünya genelinde alarm verildi: ‘Güçlü bir jeomanyetik fırtına yolda!’

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi‘nin (NOAA), Uzay Hava Varsayım Merkezi, Güneş’teki faal bölge AR4274’ten dün (Çarşamba) fırlayan M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya’ya gerçek güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiğini duyurdu.

Fırtınanın, bugün (Perşembe) akşam saatleri ile Cuma sabahı ortasında gezegenimize ulaşması bekleniyor.

Uzmanlara nazaran bu olay, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek radyo bağlantısı, GPS sistemleri ve uydularda süreksiz aksamalar yaratabilir. Ayrıyeten yüksek voltajlı elektrik sınırlarında kısa müddetli dengesizlikler meydana gelebilir.

Koronal kütle atımı (CME) olayında, Güneş’in dış katmanından devasa ölçüde plazma ve manyetik alan uzaya fırlatılıyor. Bu bulut, Dünya’ya ulaştığında, manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalar yaratıyor.

G3 KATEGORİSİNDE

NOAA, kelam konusu jeomanyetik fırtınayı ‘G3 kategorisinde’ sınıflandırdı. Bu düzey, direkt insan hayatını tehdit etmese de uydu irtibatı, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemlerini etkileyebilir.

Güneş fırtınaları, G1’den G5’e kadar 5 ana güç seviyesinde sınıflandırılır. Her düzey, Dünya’nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki tesirine nazaran tanımlanır.

İşte, güneş fırtınalarının şiddet dereceleri:

G1 – Hafif

Uydularda küçük taraf sapmaları ve radyo sinyalinde kısa kesintiler yaşanabilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları görülebilir. Elektrik şebekelerinde fark edilmesi güç, çok küçük dalgalanmalar oluşabilir.

G2 – Orta

Radyo bağlantısında ve GPS doğruluğunda hissedilir bozulmalar olabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler yaşanabilir. Kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya, Kanada‘nın güneyi) görülebilir.

G3 – Güçlü

Uyduların pozisyon ve taraf denetimi zorlaşabilir; GPS sistemlerinde önemli sapmalar olabilir. Elektrik iletim çizgilerinde kısa devre ve voltaj dengesizlikleri görülebilir. Kutup ışıkları beklenmedik kadar güneye kadar inebilir (örneğin Türkiye’nin kuzeyi).

G4 – Şiddetli

Geniş çaplı irtibat kesintileri, uçuş rotalarının değişmesi, radyo ve GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altındadır; kimi bölgelerde süreksiz kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde bile gözlemlenebilir.

G5 – Aşırı

Küresel irtibat ve navigasyon sistemlerinde uzun vadeli bozulmalar yaşanabilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları görülebilir. 1989 Quebec karartması bu düzeye örnektir. Kutup ışıkları ekvatora yakın bölgelerde bile görülebilir.

Özetle; G1–G2 düzeyleri ekseriyetle zararsız ve gözle görülmezken, G3’ten itibaren uydular, bağlantı, GPS ve güç altyapısı önemli biçimde etkilenmeye başlar. G5 seviyesindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski yaratabilir.

KÜRESEL ÇAĞRI

NOAA, son devirde yaptığı açıklamalarda, güneş aktivitelerinin artışa geçtiğini ve bu nedenle uzay hava olaylarının nizamlı izlenmesinin hayati ehemmiyet taşıdığını vurguladı.

Birçok ülkede havacılık ve güç kurumları, mümkün tesirleri en aza indirmek için acil durum takımlarını hazır duruma geçirdi. Bu fırtına, son birkaç ayın en güçlü jeomanyetik olayı olarak bedellendiriliyor.

Bilim insanları, bu fırtınayla birlikte kutup ışıklarının (aurora) olağandan daha geniş alanlarda (orta enlemlere kadar) görülebileceğini iddia ediyor. Lakin, Ay’ın güçlü parlaklığı bu ender tabiat olayının görünürlüğünü bir ölçü azaltabilir.