Her kente “sıcak hava sorumlusu” neden gerekli?

Atina, Dakka, Freetown ve Santiago de Chile’nin ortak noktası ne? Bu kentlerin hepsi giderek artan çok sıcaklara karşı kendilerini muhafazaya çalışıyor. Bu süreçte yardımcı olanlar ise “Chief Heat Officer” (Sıcak Hava Sorumlusu) olarak isimlendiriliyor.

Bu vazifeliler, kentlerde özel olarak çok sıcaklara karşı müdafaa emeliyle atanıyor; yani inanılmaz sıcaklıklar için bir cins “itfaiye” misyonu görüyorlar.

Sıcak hava sorumluları, mahallî durumu tahlil etmede, sıcaklık planları hazırlamada ve korunma tedbirlerini uygulamada yetkililere yardımcı oluyor. Bu tedbirler ortasında sıcaklığı yansıtan kaldırımlar ve çatı kaplamalarının planlanması da yer alabiliyor. Ayrıyeten serinleme planları ve acil durum stratejileri de büyük değer taşıyor. Sierra Leone’nin Freetown kentinde, kent içinde ağaçlandırma çalışmalarına da dayanak oluyorlar. Bu sayede yeşil alanlar serinlik sağlayabiliyor.

Sıcak hava dalgası başlamadan evvel harekete geçilmeli

ABD merkezli niyet kuruluşu Atlantic Council, 2021 yılında “Chief Heat Officer” fikrini hayata geçirdi. Kurum, 2050 yılına kadar yaklaşık 3,5 milyar insanın çok sıcaklardan etkileneceğini öngörüyor. Bu şahısların yarısından fazlasının kentsel alanlarda yaşayacağı kestirim ediliyor.

Eleni Myrivili, bu nedenle kentlerin hemen hazırlık yapması gerektiğini savunuyor. Myrivili, Atlantic Council’ın İklim Dirençliliği Merkezi’nde meteoroloji uzmanı ve Atina’nın eski çok sıcaklık sorumlusu.

Myrivili, “Genellikle sıcaklıkla ilgili bahislere lakin büyük bir sıcak hava dalgası, orman yangınları ya da kuraklık üzere bir kriz yaşandığında odaklanılıyor. Olay geçince kimse ilgilenmiyor” diyor.

Bir sıcak hava sorumlusunun vazifesi, sadece kenti bu çeşit durumlara hazırlamak ve bilhassa risk altındaki kümeleri korumak değil. Tıpkı vakitte, çeşitli kurumlara, kentin uzun vadeli olarak nasıl serin tutulabileceğine dair planlar hazırlamalarında yardımcı olmak da bu vazifeye dahil.

Bu nedenle sıcaklık konusunun yollar, meydanlar, kaldırımlar ve binalar üzere yapılar planlanırken evvelce düşünülmesi, tıpkı biçimde tüm kıymetli siyasi kararların içine de dahil edilmesi gerekiyor. Myrivili’ye nazaran bu, işin en sıkıntı kısmı.

“Bunun Atina’da tam manasıyla muvaffakiyetle sonuçlandığını söyleyemem” kelamlarıyla özeleştiri yapan Myrivili, şöyle devam ediyor: “En değerli muvaffakiyetim ise kültürel bir dönüşümü tetiklemek oldu. Çok sıcaklığın hem sıhhat hem iktisat hem de toplum açısından önemli bir risk olduğunu herkes anladı. Bu hususta bir farkındalık oluştu.”

“Her kentin bir sıcak hava bekçisine muhtaçlığı var”

Atlantic Council, bugüne kadar dünya genelinde hükümet tarafından atanan sekiz Chief Heat Officer’a dayanak verdi. Konsept gitgide yaygınlaşıyor, bu da Myrivili’yi mutlu ediyor: “Bir belediye başkanı, sıcaklık konusunu öncelik olarak belirlerse, bu yetkililer olağanüstü işler başarabilir. Bütçe arayışında yardımcı olabilir, departmanlar ortasında uyum kurabilir ve işleri nitekim ileriye taşıyabilirler.”

İster ABD’de ister Kenya’da ister Londra, Cenevre ve Paris üzere Avrupa kentlerinde olsun, artık dünya genelinde pek çok yerde sıcak hava sorumluları bulunuyor ya da bu tarafta planlamalar yapılıyor.

Myrivili, “Hindistan yakın vakitte her eyaletin bir sıcak hava bekçisi atamasını zarurî kılan bir yasa çıkardı. Bu ivedilikle gereken bir adım” diyor. Dünya genelinde havanın çok sıcak olduğu günlerin sayısı artıyor.

Aşırı sıcak günler süratle artıyor

Mayıs 2024 ile Mayıs 2025 ortasında dünya nüfusunun yaklaşık yarısı, yani 4 milyara yakın insan, ilaveten en az 30 çok sıcak gün yaşadı. Bu datalar, Kızılhaç dahil birçok kurumun hazırladığı bir raporda yer alıyor. Rapora nazaran, incelenen 247 ülke ve bölgeden 195’inde, çok sıcak günlerinin sayısı, global ısınma nedeniyle en az iki katına çıktı.

Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) nazaran, dünya genelinde her yıl yarım milyon mevt hadisesi çok sıcaklıkla ilişkilendiriliyor. Bu ölümlerin büyük kısmı Asya’da, akabinde Avrupa’da yaşanıyor. 2024 yılı prestijiyle Avrupa’da çok sıcak tesirinin görüldüğü gün sayısı, kayıtların tutulmaya başlandığından bu yana ikinci en yüksek düzeye ulaştı. Bilhassa Güneydoğu Avrupa’da havalar çok sıcak ve kurak geçti.

Aynı vakitte Avrupa’da ve Almanya’da yaşlı nüfus da artıyor; bu da sıcaklık kaynaklı risklerin daha da artmasına neden oluyor. Almanya’daki 100’den fazla kurum ve birlikten oluşan İklim Değişikliği ve Sıhhat İttifakı (KLUG) da bu tehlikelere dikkat çekiyor.

Bu kentlerde somut adımlar atılıyor

ABD’nin Arizona eyaletinde yer alan Phoenix kenti, çok sıcaklar nedeniyle altı şahıstan oluşan özel bir takım kurdu. Bu grup sırf sıcaklıkla uğraşa odaklanıyor. Tıpkı geçen yıl olduğu üzere bu yaz aylarında da her gün 24 saat boyunca hizmet verecek sıcaklık acil barınağı, serinleme merkezleri ve su istasyonları kurulacak.

İspanya’nın Barselona kentinde ise bu maksatla müzeler yahut kütüphaneler üzere kamu binaları kullanılıyor. Bu yapılar “serinleme ve dinlenme noktası” olarak özel olarak işaretleniyor.

Almanya’da Köln ve Freiburg üzere kentler de bu bahiste örnek teşkil ediyor. Bu kentlerde sıcaklık aksiyon planları hazırlandı ve uygulanmaya başlandı. Planlarda, bilgilendirme kampanyaları, risk altındaki kümeleri müdafaaya yönelik stratejiler, erken ikaz sistemleri ve kent içindeki “sıcak noktaların” yeşillendirilmesi üzere tedbirler yer alıyor.

Köln’de ayrıyeten bina cephelerine güneş müdafaa sistemlerini entegre edilmeye başlandı. Freiburg’da ise yeşillendirme çalışmalarına ve gölgeye süratli erişim sağlanmasına özel ehemmiyet veriliyor. Ayrıyeten yazın pek çok kilise binası, ülke genelinde “halka açık müdafaa alanları” olarak hizmet sunuyor.

“Aşırı sıcaklık tedbirleri her planda yer almalı”

İklim Değişikliği ve Sıhhat İttifakı’na nazaran, Almanya şimdi sıcaklığa karşı kâfi muhafaza sağlayamıyor. Haziran ayı başında Berlin’de düzenlenen bir basın toplantısında yapılan açıklamada, sıcaklık kaynaklı sıhhat riski, iklim krizinin Almanya’daki “en büyük tehdidi” olarak tanımlandı.

Almanya Tabipler Birliği Lideri Klaus Reinhardt ise sıcak hava dalgalarının “daha sık, daha uzun periyodik ve daha yoğun” hâle geldiğini belirtiyor. Toplumun buna hazırlanması gerektiğini vurgulayan Dr. Reinhardt, “Yaşı ve mevcut hastalığı ne olursa olsun, sıcaklık herkesi etkiler” ihtarını da yapıyor.

Almanya Federal Kamu Sıhhati Enstitüsü, yeni bir çevrim içi portalı hizmete sundu. Bu online platformda, günlük hayatta çok sıcaklıkla nasıl başa çıkılabileceğine dair pratik ipuçları sunuluyor. Örneğin öğlen güneşinden kaçınmak, ilaçların sıcakla uyumluluğunu denetim etmek yahut sadece dışarısı içeriden daha serinse meskenleri havalandırmak üzere teklifler yer alıyor.

Birçok bölgede iklim dostu konutlar, altyapı ya da sürdürülebilir ısıtma sistemleriyle ilgili planlar mevcut. Fakat çok sıcak hava, birçok vakit bu planlarda hesaba katılmıyor.

Atlantic Council’dan Myrivili şu uyarıyı yapıyor: “Bugün yaşadığımız sıcaklıklar, gelecekte karşılaşacaklarımızla kıyaslandığında hiçbir şey. Sıcak hava dalgaları çok daha tehlikeli olacak lakin beşerler bunun şimdi farkında değil. Bu nedenle acil tahliller üzerine çalışmak, her zamankinden daha değerli.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?