İran kuraklık nedeniyle felaketin eşiğinde
İran’da sonbahardan bu yana neredeyse hiç yağmur yağmadı. Ülkede 23 Eylül’de başlayan yeni “yağmur mevsiminin” birinci haftalarında, 31 eyaletin 15’inde hiç yağış kaydedilmedi. İran, son on yılların en şiddetli kuraklığını yaşıyor. Yetkililer, su arzını kısıtlamak zorunda kaldı.
Enerji Bakanı Abbas Ali Abad geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, Tahran’da belli saatlerde su kesintileri planlandığını, bunun tüketimi azaltmak ve “israfı önlemek” gayesiyle yapıldığını söyledi. Bakanlık, halktan kesintilere karşı su deposu ve pompa kullanarak tedbir almalarını istedi.
Ancak İran’ın süratle büyüyen başşehri Tahran, yıllardır bakımsız ve yıpranmış bir su şebekesine sahip. Kent merkezinde yaşayanlar, yaz başından bu yana evvelden haber verilmeden saatler süren su kesintileri yaşandığını bildiriyor.
Tahran’ın batısında yaşayan emekli bir bayan DW’ye şöyle anlatıyor: “Bizim bölgemizde su şimdi büsbütün kesilmedi fakat uzun vakittir binamızda su basıncı o kadar düşük ki, su pompası olmadan yönetim etmek imkânsız.”
O da artık Tahran’da yaşayan yaklaşık yüzde 20’lik nüfus üzere direkt su kıtlığı riskiyle karşı karşıya.
Başkent etrafındaki barajlar, altı yıldır süren kuraklığın akabinde en düşük su düzeylerine indi. Tahran Su ve Kanalizasyon Yönetimi’ne nazaran halk, son yedi ayda yaklaşık yüzde 12 daha az suyla yaşamak zorunda kaldı. Kurumun yöneticisi, “İklim şartları ve kuraklığın devamı göz önüne alındığında bu oranın yüzde 20’ye çıkarılması gerekiyor; aksi hâlde kışa kadar su arzı sürdürülemez” diyor.
Başkent Tahran’ın nüfusunun 20 milyon civarında olduğu kestirim ediliyorFotoğraf: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press Wire/picture alliance
“İran her üç yılda Konstanz Gölü büyüklüğünde su kaybediyor”
Çevre uzmanı Azam Bahrami, DW’ye yaptığı değerlendirmede “Halkın su tasarrufu uğraşları bu krizi çözmeye yetmez” kelamlarıyla ikazda bulunuyor.
Bahrami’ye nazaran su tüketiminin yüzde 80 ila 90’ı tarıma gidiyor: “Tarımsal üretimi artırmak için öteki bölümler önceliklendirildikçe, bu tasarruf tedbirlerinin tesiri hudutlu kalacak.”
Ülkenin su rezervleri, on yıllardır süren çok kullanım, faal olmayan sulama yolları ve altyapı eksikliği nedeniyle hızla tükeniyor. Bilim dergisi Nature’da 2022’de yayımlanan bir çalışmaya nazaran, İran yeraltı su kaynaklarını dramatik biçimde kaybediyor.
Araştırmanın muharrirlerinden Stuttgart Üniversitesi’nden Muhammed Javad Tourian, DW’nin sorularını yanıtlarken şu bilgileri paylaşıyor: “İran, 2002’den bu yana yılda ortalama 16 milyar metreküp su kaybediyor. Bu da ülkenin her üç yılda bir Konstanz Gölü (Bodensee) büyüklüğünde su yitirmesi manasına geliyor.”
Son 23 yılda yaklaşık 370 milyar metreküp suyun ortadan kaybolduğunu belirten Tourian, durumun “gerçekten vahim” olduğunu vurguluyor.
Siyasi irade eksikliği
Çevre uzmanları, İran’ın artık daha fazla nüfus artışını kaldırmayacak, besin üretiminde kendine kâfi hale gelemeyecek halde olduğunu yıllardır söylüyor. Lakin bu tarafta fikir beyan edenler, karar alma süreçlerinden sistematik biçimde dışlanıyor ve yerlerine rejime sadık takımlar getiriliyor.
İran’ın kuzeybatısındaki Urmiye Gölü de neredeyse yok oldu Fotoğraf: Privat
İzlenen siyaset tenkitlere neden oluyor. Islahat yanlısı İtimad gazetesi, “önemli kurumlardaki liyakatsiz yöneticileri” su krizinden sorumlu tuttu. Şark gazetesi ise “Siyasi tartışma ikliminin büsbütün feda edildiğini” yazdı.
Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da tenkitlerin odağında. Pezeşkiyan, su kıtlığının derinleşmesi durumunda Tahran’ın tahliyesinin bile gündeme gelebileceğini söylemişti. Lakin halk şu sorunun yanıtını hâlâ alamıyor: “Tahranlılar nereye gidecek?”
Pezeşkiyan idaresi, su kesintileri ve yağmur yağmasını beklemek dışında kısa vadeli bir strateji sunabilmiş değil.
Uzmanlardan tahlil önerileri
Stuttgart Üniversitesi’nden Tourian, “Hızlı tesir yapabilecek kimi adımlar mümkün” diyor: “Tahran üzere kentlerde içme suyuna öncelik verilmesi ve kritik olmayan tüketimin kısa vadeli sonlandırılması kısa vadede rahatlama sağlayabilir.”
Ancak Tourian’a nazaran kalıcı bir tahlil için daha kapsamlı bir stratejiye gereksinim var: “Uydu datalarının sistemli kullanımı, ülke genelinde su kayıplarını hakikat ölçmeyi sağlar. Tarımın iklime uyumlu eserlere geçmesi ve verimli sulama sistemlerine dönüşüm hayati ehemmiyet taşıyor.”
Tourian, bunların kâğıt üzerinde kolay göründüğünü ancak uygulamada büyük ıslahatlar, teknik kapasite, muteber bilgi altyapısı ve siyasi irade gerektirdiğine işaret ediyor: “Çoğu vakit teknik tahlili bulmak, siyasi tahlili bulmaktan çok daha kolay.”
