Kamçatka depremi sonrası tartışma: Sovyet binaları ne kadar güvenli?

Rusya’nın doğusunda yer alan Kamçatka Yarımadası, 30 Temmuz 2025’te şiddetli bir depremle sarsıldı. 8,8 büyüklüğündeki bu güçlü deprem, tsunami uyarılarına ve kısa süreli paniğe neden olsa da, bölgede beklenenden çok daha az hasar görüldü. Bu durum, bölgedeki birçok yapının hâlâ Sovyet döneminden kalma binalardan oluştuğu gerçeğini hatırlattı ve akıllara şu soruyu getirdi: Sovyet mimarisi gerçekten ne kadar dayanıklı?

SOVYET DÖNEMİ YAPILARIN GÜCÜ NEREDEN GELİYOR?

Sovyetler Birliği döneminde inşa edilen pek çok bina, özellikle deprem riski yüksek bölgelerde, o dönemin mühendislik anlayışına göre güçlendirilmiş betonarme tekniklerle yapılmıştı. Bu yapıların en dikkat çeken özelliği, kalın duvarları, sağlam temelleri ve basit, işlevsel tasarımlarıydı.

Kamçatka gibi sismik aktivitelerin sık görüldüğü bölgelerde, Sovyet mühendisleri bazı projelerde deprem riskini göz önünde bulundurmuş ve ekstra güçlendirme uygulamışlardı. Bu sayede, 30 Temmuz’daki depremde de görüldüğü gibi, birçok eski Sovyet apartmanı ciddi bir yapısal hasar almadan ayakta kalabildi.

ANCAK HER SOVYET BİNASI AYNI DEĞİL

Uzmanlar, Sovyet döneminde inşa edilen tüm yapıların aynı standartlarda olmadığını hatırlatıyor. Örneğin; hızlı nüfus artışı dönemlerinde, düşük maliyet ve hız için inşa edilen bazı “panel blok” binalar (Khrushchyovka ve Brezhnevka tipleri), modern deprem yönetmeliklerine göre zayıf kabul ediliyor.

1995 yılında Rusya’nın Neftegorsk kentinde meydana gelen 7,1 büyüklüğündeki depremde bu tip binaların çok sayıda yıkılması, yapı kalitesindeki farkların ne kadar kritik olabileceğini göstermişti.

SOVYET MİMARİSİ: SAĞLAM, PRATİK VE SOĞUK

Sovyet mimarisinin soğuk ve kasvetli olması tesadüf değil; ideolojik bir tercihti. Sovyet mimarisinin temelinde “işlevsellik” ve “kolektivizm” felsefesi yatar. 1950’lerden itibaren, artan konut ihtiyacına hızlı çözüm bulmak için tasarlanan bu yapılar; süsten uzak, pratik ve seri üretime uygun şekilde planlanmıştır.

Betonarme panel bloklar: Hızla üretilebilen prefabrik paneller, milyonlarca insanın konut ihtiyacını çözmek için kullanıldı.

Estetik yerine dayanıklılık: Deprem kuşağındaki şehirlerde kalın duvarlar ve ekstra donatılarla inşa edilen binalar, bazı büyük depremlerde ayakta kalmayı başardı.

Soğuk ve katı tasarım: Sosyalist ideoloji, gösterişten uzak, sade ve birbirine benzeyen yapıları öne çıkardı.

DÖNEMİN MİMARİ AKIMLARI

Sovyet mimarisinde zamanla farklı dönemler ve stiller öne çıktı:

Stalin dönemi (1930’lar – 1950’ler):

Daha anıtsal ve görkemli yapılar inşa edildi.

Kolonlar, kemerler ve süslemeler kullanıldı.

Moskova’daki “Yedi Kız Kardeş” gökdelenleri gibi yapılar, bu dönemin tipik örnekleridir.

Kruşçev dönemi (1950’lerin sonları – 1960’lar):

Hızlı kentleşme ve maliyet kaygıları nedeniyle sade, düşük maliyetli konutlar üretildi.

“Khrushchyovka” adı verilen prefabrik betonarme apartmanlar yaygınlaştı.

Küçük ve işlevsel daire planları öne çıktı.

Brejnev dönemi (1960’lar – 1980’ler):

Daha büyük blok apartmanlar (“Brezhnevka”) inşa edildi.

Modernizm etkisiyle, cephelerde süslemeden tamamen vazgeçildi.

Yapılar, tek tip gri renk ve köşeli hatlarıyla dikkat çekti.