Mısır’ın Ortadoğu’da artan yükü: AB Sisi’yi ağırlıyor

Avrupa Birliği (AB) bugün Brüksel’de birinci AB-Mısır Doruğu’na mesken sahipliği yapıyor.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ile Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve beraberindeki heyet ile bir ortaya gelecek.

Sisi’nin Brüksel ziyareti sırasında Belçika Hükümdarı Philippe tarafından kabul edilmesi, Avrupa iş dünyası ile Mısır’a yatırım fırsatlarının görüşüleceği Mısır-Avrupa Ticaret Forumu’na katılması öngörülüyor.

AB, bu akşam ayrıyeten Sisi onuruna gayriresmi bir yemek verecek. Bu yemeğe, AB’ye üye ülkelerin devlet ve hükümet liderleri da davet edildi.

Mısır: Stratejik iştirakin doruk noktası

Mısır Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi Muhammed es-Şenavi, dün yaptığı açıklamada Sisi’nin Brüksel’de katılacağı tepeyi “tarihi” olarak nitelendirdi.

Es-Şenavi, “AB-Mısır Tepesi’nin geçen yıl Kahire’de başlatılan stratejik iştirakin doruk noktasını oluşturduğunu” da sözlerine ekledi.

AB ve Mısır ortasında Mart 2024’te imzalanan “Stratejik ve Kapsamlı Ortaklık” mutabakatı, alakaların daha yüksek düzeye taşınması maksadıyla imzalanmış, bu kapsamda her iki yılda bir ortak tepe düzenlenmesi öngörülmüştü.

Stratejik paydaşlık kapsamında odaklanılması hedeflenen altı alan da muahedede şöyle sıralanmıştı: Siyasi ilgiler, ekonomik istikrar, ticaret ve yatırımlar, göç ve mobilite, güvenlik, demografi ve insani sermaye.

Geçen yıl imzalanan muahede kapsamında AB ayrıyeten 2024-2027 yılları için Mısır’a 7 milyar 400 milyon euroluk finansman ve yatırım paketini taahhüt etmişti. Bu iktisadı zorda olan Mısır için büyük ehemmiyet taşıyor.

AB, Mısır’ın en büyük ticaret ortağı, Mısır 2024 yılında toplam ticaretinin yüzde 22’sini AB ile gerçekleştirdi. Mısır geçen sene yüzde 26,5’lik hisse ile en çok ihracatı AB’ye yaptı.

Taraflar bu tepeyle ekonomik bağları daha da derinleştirmeyi hedefliyor.

Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın ağırlığını koyması üzerine İsrail ile Hamas ortasında iki yıl süren savaşın akabinde Gazze’de ateşkesin sağlanması ve bu ateşkesin korumasında Mısır’ın kilit bir rol oynayacak olması, AB-Mısır Doruğu’nun kıymetini daha da arttırdı.

“Stratejik ortak ve Ortadoğu’da istikrarı sağlayan aktör”

AB, coğrafik pozisyonu ve Ortadoğu’da istikrarın sağlanmasında oynadığı kilit rol nedeniyle Mısır’ı stratejik bir ortak olarak görüyor.

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, sosyal medya hesabından AB-Mısır Doruğu’na atfettikleri ehemmiyeti göstermek için hazırlanan özel bir görüntü paylaştı.

“Tarihteki birinci AB-Mısır Zirvesi” cümlesiyle başlayan görüntüde “ortaklığımız ortak çıkarlara dayanıyor” deniliyor.

Costa yaptığı açıklamada ayrıyeten doruğun “ilişkilerde açılan yeni bir sayfayı yansıttığına” vurgu yaptı.

AB için stratejik bir ortak olan Mısır’ın “Ortadoğu ve ötesinde istikrarı sağlayan bir güç” olduğuna dikkat çeken Costa, açıklamasını şu sözlerle sürdürdü:

“Uzun yıllara dayanan bağlarımız, ortak tarih, coğrafya ve kültürün yanı sıra halklarımız ortasındaki güçlü bağlara dayanmaktadır. AB, Mısır’ın Ortadoğu bölgesindeki istikrar sağlayıcı rolüne ve Gazze çatışmasındaki arabuluculuk rolüne büyük bedel vermektedir.”

Mısır Ortadoğu’da anahtar ülke haline geliyor

ABD Başkanı Trump’ın önerdiği Gazze barış planının hayata geçirilmesinde Mısır kıymetli bir yüke sahip.

Tahrir Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü’nden Timothy Kaldas, Gazze’de ateşkesin sağlanmasında Mısır’ın oynadığı rolü, “Kahire, sergilediği kararlılıkla ortakları için taşıdığı stratejik kıymetini bir defa daha teyit etti” kelamlarıyla kıymetlendiriyor.

Kaldas’a nazaran Mısır, bölgedeki diplomatik nüfuzunu göstermeye devam etmek isteyeceği görüşünde.

Son 24 saatte yaşanan gelişmeler bu değerlendirmeyi teyit eder nitelikte.

İsrail ile Hamas ortasında sağlanan ateşkesin çökme telaşının artması üzerine dün ABD Lider Yardımcısı JD Vance İsrail’de üst seviye temaslarda bulundu.

Mısır İstihbarat Başkanı Hasan Mahmud Reşad’ın tıpkı anda İsrail’de bulunduğu, Başbakan Benyamin Netanyahu, iç istihbarat Şin-Bet Yöneticisi David Zini ve başka üst seviye İsrailli yetkililer ile bir ortaya geldiği açıklandı.

İsrailli kaynaklar, Reşad ile görüşmede Trump’ın Gazze’de barışın tesisini öngören planının ileriye taşınmasının ele alındığını söyledi.

Ateşkesin koruması için tarafların Trump’ın planının bir sonraki evrelerinde izlenecek yol haritasında mutabık kalması gerekiyor.

Gazze’de misyon yapacak çok uluslu gücün kimler tarafından oluşturulacağı, komuta zincirinin nasıl olacağı, vazife tarifinin ne olacağı, hukuksal bir çerçeve için Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) kararının gerekli olup olmadığı, karşılık aranan sorular ortasında yer alıyor.

Ve yeniden bu bahiste da tekrar Mısır kıymetli bir rol üstlenecek üzere görünüyor.

Gazze’de askeri güce Mısır mı liderlik edecek?

ABD’li yetkililer bölgeye asker göndermeleri için Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar, Türkiye, Endonezya ve Azerbaycan ile görüşmeler yürüttüklerini açıkladı.

Arap basınında yer alana haberlere nazaran toplam 4 bin asker Gazze’de çok uluslu güç kapsamında misyon yapacak ve argümana nazaran Türkiye, Azerbaycan ve Endonezya’dan askerlerin vazife alması tartışılan bu güce Mısır liderlik edecek.

The National’a konuşan Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati, bu çok uluslu askeri güç için en kısa vakitte BMGK’dan bir karar çıkması için ağır teşebbüslerde bulunduklarını, fakat bu yolla bu gücün memleketler arası meşruiyete sahip olacağını açıkladı.

Abdulati, ayrıyeten lakin muhakkak şartlar altında bu güce katılmayı kabul edeceklerini de vurguladı. Mısırlı Bakan, yabancı güçlerin Gazze’yi yönetmesini kabul edilemez bulduklarını, bu gücün lakin Filistinlilere kendilerini daha yeterli yönetmelerine yardımcı olabileceğini kaydetti.

Mısır son iki yıldaki İsrail akınları sonucunda yerle bir edilen Gazze Şeridi’nin yine inşası sürecinde de kilit bir rol üstlenmeye, Almanya ile birlikte Gazze’nin yine inşası konferansını düzenlemeye hazırlanıyor.

Gazze’nin yine imarı konferansına da Mısır mesken sahipliği yapacak

Konferansın Kasım ayında Mısır’da düzenlenmesi için görüşmeler yürütülüyor.

BM’ye nazaran Gazze’nin tekrar inşası yaklaşık 70 milyar dolara mal olacak.

Mısır uzmanı Timothy Kaldas, Gazze Şeridi’nin tekrar inşasına öncülük etmek isteyen Mısır’ın değerli bir inşaat kapasitesine sahip olduğuna lakin parasının az olduğuna dikkat çekiyor. Kaldas, bu nedenle öbür ülkelerin finansman sağlamasının Mısır için değerli olduğunu vurguluyor.

Mısır Dışişleri Bakanı Abdulati’nin son günlerde Avrupalı mevkidaşları ile gerçekleştirdiği telefon görüşmelerinde bu gayretlere dayanak verilmesini talep ettiği açıklandı.

Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı ile Filistinli yetkililerin katkısıyla Mısır’da düzenlenecek konferansa donör ülke temsilcileri ve BM üzere memleketler arası kuruluşların yetkililerinin katılması bekleniyor.

Gazze’de birinci etapta yıkılan binaların enkazlarının kaldırılması, moloz yığınlarının temizlenmesi gerekecek.

Havalar soğuyor. Yüzbinlerce Filistinli için ivedilikle süreksiz konutların inşa edilmesi ya da en azından kış aylarına uygun çadırların gönderilmesi de hayati ehemmiyet taşıyor.

Ancak daha sonraki basamaklarda daha kapsamlı tekrar imar faaliyetlerine geçilebileceği belirtiliyor. Lakin bunun için öncelikle İsrail ile Hamas ortasındaki ateşkesin kalıcı hale gelmesi, Hamas’ın silahsızlandırılması ve Gazze Şeridi’nin yine imarı için memleketler arası toplumun finansman taahhüdünde bulunması gerekiyor.

DW, Reuters/ DA, JH, JD