Nükleer krizde geri sayım… İran köşeye sıkıştı! Avrupa üç kaide öne sürdü
Cenevre’de geçen salı günü yapılan, lakin sonuçsuz kalan görüşmelerin akabinde Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık dışişleri bakanları ile AB Dış Siyaset Yüksek Temsilcisi, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’ya, İran’a yönelik ‘yaptırım mekanizmasını’ yine devreye sokacaklarını bildirdi.
Konuya ait bilgi sahibi üç kaynağa nazaran bu adım, 2015 nükleer muahedesiyle kaldırılan tüm BM Güvenlik Kurulu yaptırımlarını otomatik olarak geri getirecek.
“İRAN SOMUT ADIM ATMADI”
Axios’un aktardığına nazaran, toplantıya katılan Avrupalı diplomatlar, İran’ın masaya hiçbir ‘somut ve ayrıntılı öneri’ koymadığını belirtti. Bu durum, yaptırımların tekrar devreye girmesi için verilen mühletin uzatılması ihtimalini ortadan kaldırdı.
‘Yeniden yaptırım’ (snapback) sisteminin devreye girmesi, Tahran üzerindeki ekonomik baskıyı artıracak ve büyük olasılıkla İran’ın misilleme adımlarını tetikleyecek.
TROYKA’NIN ÜÇ ŞARTI
Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık’tan oluşan Avrupa troykası, yaptırımların yine devreye sokulmaması için İran’dan üç temel talepte bulundu:
- ABD ile nükleer mutabakata dair müzakerelerin tekrar başlaması
- Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) müfettişlerine tesislere tam erişim sağlanması
- Yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum stoklarına erişim müsaadesi verilmesi
İRAN’IN KARŞI TALEPLERİ
Tahran ise müzakerelerin ‘baskı altında yapılmaması’, görüşmeler müddetince ‘askeri olarak maksat alınmama’ garantisi, ABD ve İsrail’in haziranda düzenlediği akınlar nedeniyle ‘tazminat’, ayrıca ‘uranyum zenginleştirme hakkının tanınması’ şartlarını öne sürdü.
Ancak İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in kısa mühlet evvel ABD ile müzakerelerin ‘yararsız’ olduğunu söylemesi, Avrupalıların taleplerinden en az birinin uygulanabilirliğini zorlaştırıyor.
NİHAİ TARİH AÇIKLANDI
UAEA Başkanı Rafael Grossi, Washington ziyaretinin akabinde yaptığı açıklamada, İran’ın kontrollere tekrar müsaade vermesinin hukuken zarurî olduğunu vurguladı.
Ajansın Fordo, Natanz ve İsfahan tesisleri dahil olmak üzere tüm ilgili bölgeleri ziyaret etmek istediğini belirten Grossi, İran’ın elinde ‘silah imaline yakın saflıkta 400 kilogramı aşkın zenginleştirilmiş uranyum’ bulunduğuna dikkat çekti.
Bu gelişmelerin gölgesinde, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi, Avrupa’nın ‘yeniden yaptırım’ mekanizmasını devreye sokması halinde ülkesinin UAEA ile işbirliğini durdurabileceğini söyledi.
ABD ve Avrupa troykası, nükleer mutabakata dair kesin tarih olarak Ağustos 2025’in sonunu belirlemiş durumda. BM yaptırımlarına tanınan muafiyet ise 18 Ekim’de sona eriyor. Kararın devreye girmesi halinde, Ortadoğu’daki tansiyonun yeni bir boyut kazanması bekleniyor.
