Polonya’da kritik cumhurbaşkanlığı seçimi

Polonya’da 18 Mayıs’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci cinsinde beklenenden daha yakın sonuçlar ortaya çıktı. Avrupa Birliği (AB) yanlısı Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski oyların yüzde 31,36’sını alırken, Avrupa’ya kuşkuyla yaklaşan Karol Nawrocki’nin oyları yüzde 29,54 ile rakibinin çabucak gerisinde geldi. Bugün düzenlenen ikinci tıbbın sonuçları ülkenin gideceği siyasi taraf açısından belirleyici olacak.

İkinci tıp öncesinde yapılan son seçim anketleri iki adayın oy oranının başa baş olduğunu gösteriyor. Buna nazaran, liberal-muhafazakâr partilerin oluşturduğu Sivil Koalisyon’un (KO) adayı Trzaskowski’nin oy oranı yüzde 50,6 ve milliyetçi-muhafazakâr çizgideki Hukuk ve Adalet partisinin (PiS) adayı Nawrocki’nin oyları ise yüzde 49,4 seviyesinde. Kararsız seçmenlerin oranının ise yüzde 8 civarında olduğu kestirim ediliyor. İkinci çeşit öncesinde iki aday da kararsız seçmenlerin dayanağını kazanmayı hedefliyor.

Vatanseverler Yürüyüşü ile gövde gösterisi

2018’den bu yana Varşova Belediye Başkanlığı misyonunu yürüten 53 yaşındaki Trzaskowski’ye Başbakan Donald Tusk’ın hükümetini oluşturan tüm koalisyon ortakları takviye veriyor. Tecrübeli bir siyasetçi olan Trzaskowski bakan ve Avrupa Parlamentosu milletvekili olarak da misyon yapmıştı.

Trzaskowski’nin geçen Pazar günü başkentte düzenlediği “Vatanseverler Yürüyüşü” isimli büyük mitingde konuşan Polonya Meclis Başkanı ve Hristiyan Demokrat çizgideki Polonya 2050 partisi üyesi Szymon Holownia, desteğini “Rafal, bu seçimi bizim için kazan ve Polonya’yı değiştir” sözleriyle lisana getirdi. Yeni Sol Partisi’nden Magdalena Biejat ise “Kahverengi ile rengarenk bir Polonya ortasında seçim yapıyoruz” diyerek seçmenleri Trzaskowski’ye oy vermeye çağırdı. Her iki siyasetçi de seçimlerin birinci cinsinde elenmişti.

Trzaskowski mitingde ayrıyeten Romanya’nın yeni seçilmiş Cumhurbaşkanı Nicusor Dan’ı da ağırladı. Dan, Polonya’daki seçmenlere seslenerek “Bir hafta evvel Romanya kazandı, bir hafta sonra Polonya kazanacak” dedi.

Konuşmasında ülkede ıslahatların süratle hayata geçirilmesini sağlayacağı kelamı veren Trzaskowski, Polonya’nın Avrupa’nın en güçlü ülkelerini geride bırakmasını hedeflediklerini söyledi.

Polonya’da Ekim 2023’te yapılan parlamento seçimleri sonrasında pek çok seçmen Donald Tusk liderliğindeki Avrupa yanlısı hükümeti seçim vaatlerini yerine getirmediği için eleştiriyor. Üçüncü kere aday olmayan milliyetçi-muhafazakâr Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın birçok maddeyi bloke etmesi Tusk hükümetinin vaatlerini yerine getirmemesine neden oldu.

Varşova Belediyesi mitinge yaklaşık 140 bin kişinin katıldığını belirtirken, Trzaskowski’nin takımı bu sayıyı 500 bin olarak açıkladı.

Nawrocki’den “Büyük Polonya” vaadi

Trzaskowski’nin mitingiyle tıpkı gün ve yalnızca birkaç yüz metre ötede, rakibi Karol Nawrocki de “Polonya İçin Yürüyüş” ismini verdiği mitingde destekçileriyle buluştu. Polonya’nın eski milliyetçi Cumhurbaşkanı Jaroslaw Kaczynski ile PiS partisinden siyasetçilerin de katıldığı yürüyüş “Önce Polonya” sloganıyla gerçekleşti.

2021’den bu yana Ulusal Hafıza Enstitüsü’nün yöneticiliğini yapan tarihçi Nawrocki siyasette yeni bir isim. Hiçbir partiye üye olmayan 42 yaşındaki Nawrocki bu mitingde yaptığı konuşmada Polonya için vizyonunu bir sefer daha ortaya koydu. Varşova Kraliyet Sarayı önünde toplanan kalabalığa “Büyük ve güçlü bir Polonya geliyor” diye seslenen Nawrocki, “Hristiyan kimliğimizle tanımlanan ulusal birliğimizi savunacağız. Kaçak göçmen istemiyoruz” diye konuştu. Nawrocki, “Ben de sizden biriyim. Sizin sesinizim” sözlerini kullandı. Polis bilgilerine nazaran mitinge yaklaşık 50 bin kişi katıldı.

Polonya’da cumhurbaşkanının yetkileri sonlu olmakla birlikte, ordunun başkomutanı sayılıyor, dış siyasete taraf veriyor ve yasa çıkarma yahut maddeleri veto etme hakkına sahip bulunuyor.

Mentzen tesiri: Çok sağcı istikrar unsuru

Trzaskowski ve Nawrocki başa baş bir seçim çabası yürütürken, seçimlerin birinci cinsinde yüzde 15’e yakın oy alarak üçüncü olan çok sağcı Slawomir Mentzen’in ikinci tıpta kritik bir rol oynayabileceği düşünülüyor. Genç seçmenlerden aldığı dayanakla dikkatleri üzerine çeken Mentzen, artık beklenmedik muvaffakiyetinden siyasi yarar elde etmeye ve aşırı sağcı partisi Özgürlük ve Bağımsızlık Konfederasyonu’nun 2027 parlamento seçimlerine güçlü bir başlangıç yapmasını sağlamaya çalışıyor.

Mentzen, hem Trzaskowski hem de Nawrocki’yi YouTube kanalına davet etti ve hazırladığı “sekiz unsurluk plan” üzerine her biriyle farklı ayrı söyleşi gerçekleştirdi.

Söz konusu planda vergilerin artırılmaması, para ünitesi olarak Euro’ya geçilmemesi, Avrupa Birliği’ne (AB) yeni yetkiler verilmemesi ve Ukrayna’nın NATO üyeliğine karşı çıkılması üzere unsurlar yer alıyor. Nawrocki planı imzalarken Trzaskowski imza atmayı reddetmesi, iki adayın Polonya’nın geleceğine ait vizyonunu ortaya koydu.

Seçim nasıl sonuçlanabilir?

Polonya’da siyaset bilimciler, seçimin nasıl sonuçlanacağı tarafında bir varsayım yürütmekte zorlanıyor. Siyaset bilimci Anna Materska-Sosnowska, “Kararını vermemiş olanlar ve birinci cinste oy kullanmayanlar seçim sonucunu belirleyecek” değerlendirmesini yaptı.

Siyaset bilimci Olgierd Annusewicz ise geçen hafta sonu düzenlenen mitinglerin bir “güç gösterisi” olduğunu belirterek, şunları söyledi:

“Bu güç gösterisi berabere bitti. Her iki taraf da çok sayıda insanı harekete geçirebildi. Düello sürüyor. Şu anda taraflardan birinin önde olduğunu söylemek mümkün değil.”

Polonya’da yayımlanan gazete Rzeczpospolita ise seçim sürecinde son viraja girilirken şu yorumu yaptı:

“Varşova Belediye Başkanı seçim kampanyasının son kısmından şad olabilir. Lakin ikinci çeşidin sonucundan şad kalıp kalmayacağı Pazar günü belirli olacak.”