Trump, Erdoğan’dan Beylikova’daki ender toprak elementi rezervini mi isteyecek? ‘Çin’den sonra dünyadaki en büyük rezerv, kıskançlıkla korunmalı’

ABD’nin New York kentinde toplanan Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’ne katılan AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 25 Eylül 2025’te ABD Başkanı Donald Trump ile görüşecek. Argümana nazaran; görüşmede havacılık, savunma ve uzay endüstrisi, biyomedikal, otomotiv üzere alanlarda kullanılan az toprak elementlerinin keşfedildiği Eskişehir’in Beylikova ilçesindeki rezervler ele alınacak ve Trump bu rezervleri isteyecek. ABD’nin Ankara Büyükelçisi Thomas Barrack’ın da daha evvel Türkiye’nin şimdi tam işletilmeyen ender toprak elementleri yataklarını “stratejik fırsat” biçiminde tanımladığı konuşması da yine gündeme getirildi.

İddiaların akabinde Eskişehir’in Beylikova ilçesindeki madenler merak konusu oldu. TMMOB Maden Mühendisleri Odası Başkanı Ayhan Yüksel, Beylikova’da bulunan ender toprak elementleri rezervi ve stratejik kıymetine ait konuştu.

Yüksel, Beylikova’da bulunan rezervlerin 1970’li yıllarda keşfedildiğini fakat günümüz teknolojik gelişmeler nedeniyle rezervlerin kıymetinin arttığını belirterek, ”Beylikova’da bulunan rezervler 1970’li yıllarda bulunmuştu. Lakin o günkü teknoloji ile çok kullanım alanı olmadığı için şimdi bedelli olmaya başladı. Zira madenlerin bir özelliği var: Gelişen teknoloji ile birlikte bugün maden olabilen bir şey yarın maden olamayabilir, ekonomik ve teknolojik nedenlerden ötürü yahut bugün maden olan da yarın bilakis dönüşebiliyor” tabirlerini kullandı.

“ÇİN’DEN SONRA EN BÜYÜK REZERV”

Beylikova’daki az toprak elementlerinin, 694 milyon ton ile Çin’den sonra dünyada keşfedilmiş en büyük rezerv olduğunun altını çizen Yüksel, “Buradaki mineraller az toprak elementleri. Geçmiş Enerji Bakanı tarafından da açıklandı. 694 milyon ton az toprak elementi içinde barit ile florit ile birlikte. Bu Çin’den sonra en büyük rezerv olarak kayıtları geçmiş durumda. Bundan sonraki yapılacak aramalar bu sayıların değişmesine de sebep olabilir” dedi.

Rezervin sürece sürecine ait bilgi veren Ayhan Yüksel, ”Buradaki 694 milyon tonun içerisinde barit ile florit madeni birinci etapta flotasyon prosedürü ile alınacak. Ender toprak elementleri, oksitleri dediğimiz neodimyum, seryum, paladyum üzere dört mineral de bunun içinde ek olarak toryum ve uranyum da var. Bunlar konsantre olarak elde edildikten sonra daha sonra solvent extraction dediğimiz usulle gelişen teknolojiye de kullanılması gerekiyor” diye konuştu.

“ENERJİNİN DEPOLANMASINA KIYMETLİ VAZİFELER ÜSTLENİYOR”

Yüksel, ender toprak elementlerinin her bölümde kullanılan güç depolama alanında ve bilhassa elektrikli arabaların üretimi ve kullanımı sürecinde etkin rol oynadığını belirterek, şu bilgileri verdi:

”Son yıllarda fosil yakıtların terk edilmeye başlanması, fosil yakıtların bir gün biteceği kaygısıyla güçte yeni alternatif kaynaklar aranmaya başlandı. Biliyorsunuz yenilenebilir gücü, güneş gücü, rüzgar gücü, ırmaklar üzerine kurulan HES’ler üzere. Bu teknolojiler aranmaya başlandı ve bu teknolojilerde en çok yaşanan sorun da gücün depolanma sorunu. Bu ender toprak elementleri, gücün depolanmasında değerli misyonlar üstleniyor. Ayrıyeten alternatif güç üretme kaynakları olarak da alternatif güçlerin yani elektrikli arabaların kullanımında da, üretilmesinde de çok kıymetli roller üstlenecek bir formda. Bu nedenle dünya bu ender toprak elementleri üzerine büyük bir çalışma yapmakta.”

Başkan Yüksel, teknolojinin gelişmesiyle dünyada ender toprak elementleri rezervi arayışı konusunda bir yarış başladığını söz ederek, ”Herkes yeni kaynaklar aramakta zira bu teknolojilerin gelişimiyle birlikte kaynak gereksinimi oluştu. Bu kaynakların yenilerini bulmak hedefiyle bütün dünyada aramalar yapılıyor. Türkiye’de bulunan şu andaki etaptaki rezerv bu, fakat ileride daha farklı rezervler de bulunabileceğini, bilhassa lityum aramalarının çok ağırlaştığını duymaktayız. Dünyada da Türkiye’de de ender toprak elementi araması ve ardından de işletmeciliği artacaktır” değerlendirmesini yaptı.

“İLERİDE İSTESEK İTHAL BİLE EDEMEYEBİLİRİZ”

Trump’ın Erdoğan’dan, Beylikova’da bulunan bu rezervleri isteyeceği tezlerinin gündeme geldiğini, ABD Başkanı Trump’ın, daha önce de Ukrayna savaşında oradaki madenlerle ilgili görüşmelerinin basına yansıdığını hatırlatan Yüksel, şöyle konuştu:

“Açık ve seçik bu madenlerin işletme hakkını Amerika hükümetine, Amerikalı şirketlere istiyor. Bu son günlerde de Türk medyasına da yansıdığı üzere bu kaynakların da isteneceği konusunda duyumlar alıyoruz. Bu kaynaklar Türk endüstrisi gelişiminde çok değerli kaynaklar olacaktır. Mesela biz nedimyumu şu anda Türkiye’de işleyebiliyoruz. Bundan mıknatıs elde edebiliyoruz. Bu mıknatıslarla elektrik motorları yapabiliyoruz ve bu elektrik motorları da şu anda pek çok alanda kullanıldığı üzere yeni teknoloji olan elektrikli arabalarda de kullanılıyor. Ve biz bunu şu anda dışarıdan ithal ediyoruz. Meğer yakında bu kritik ham hususlarla ilgili pek çok strateji geliştirilecek. Devletler kimi kritik ham hususların ihracatını yasaklayacak, ithalatında muteber kaynaklar arayacak. Ve bizim endüstrimizin de şu an buna muhtaçlığı var. Bu nedenle bu kaynakların kıskançlıkla korunması gerektiğini düşünüyoruz zira madenler milyonlarca yılda oluşan kaynaklardır ve yenilenemeyen kaynaklardır. Bugün muhtaçlığımız olmasa bile bu kaynaklara teknolojimizin yetersiz olduğu alanlarda ileride kesinlikle gereksinim olacaktır. Şayet ki bunlar zati az toprak elementlerinin birçoğu zaten Avrupa Birliği ülkelerinin, Amerika’nın, Rusya’nın, Çin’in kritik ham hususlar siyasetlerinin içerisinde yer alıyor. Bu nedenle ileride istesek de ithal bile edemeyebiliriz. Bu nedenle bu rezervlerin kıskançlıkla korunup ülke endüstrisine hammadde sağlaması için dikkatli bir halde kullanılması gerekiyor.”

“BÖLGEDE PİLOT TESİS ELDE EDİLDİ”

Yüksel, Beylikova’daki ender toprak elementleri rezervlerinin işletmesinin Eti Maden İşletmeciliğinde olduğunu, bölgede bir pilot tesisin kurulduğunu tabir etti. Bu pilot tesiste yılda 1200 ton rezerv işlemesi yapılacağını lakin şimdi bir sürece yapılmadığını, sırf laboratuvar ortamında çalışmaların sürdüğünü bildiren Yüksel, şunları kaydetti:

”Şu anda oranın ruhsatı Eti Maden İşletmeleri Kamu Kurumu’na ilişkin. Onlar işletiyorlar. Onlar şu basamakta flotasyon için bir pilot tesis kuruldu. Bu çalışmalar bildiğimiz kadarıyla laboratuvar ortamında konsantre elde edilmesi sağlandı. Fakat pilot tesisin planlaması bildiğim kadarıyla yıllık 1200 ton/yıl. Ancak şimdi bu evreye geçilmedi. Laboratuvarda elde edildi fakat pilot tesiste elde edilemedi. Lakin flotasyondan sonra konsantre elde ediliyor ve konsantre formda satılması, pazarlanması bizim endüstrimiz için yetmiyor. Yurt dışına ham unsur olarak satılmasını da çok yanlışsız bulmuyoruz. Flotasyondan sonra ender toprak elementleri oksitlerinin içerisinde bulunan dört element ile birlikte toryum ile uranyumun ayrıştırılması gerekiyor. Bunun için de solvent extraction dediğimiz bir zenginleştirme yolu var. Eti Maden şu anda o teknolojik çalışmaları geliştirmeye çalışıyor. İkinci etapta, o geliştirilecek ve az toprak elementleri, oksitleri alt başlıklarına ayrılacak ondan sonra da ülke endüstrisine hizmete sunulması gerekiyor.”

ERDOĞAN ‘MÜJDE’Yİ VERMİŞTİ

Eskişehir Beylikova’daki rezerv, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 27 Haziran 2022’deki Kabine Toplantısı’nda yaptığı açıklamanın akabinde 2022’de gündemine gelmişti. Erdoğan, toplantıda “müjde” vereceğini belirterek, “Eskişehir Beylikova, dünyanın Çin’den sonraki ikinci büyük rezerv alanıdır. Artık burada birinci etapta yıllık 1200 ton cevher işleyecek bir üretim tesisi kuruyoruz” dedi.

Ardından Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, 1 Temmuz 2022’de, Beylikova’da, havacılık, savunma, uzay sanayi, biyomedikal üzere alanlarında kullanılan az toprak elementleri keşfinin yapıldığı alanda inceleme yaptı. Bakan Dönmez, “Yıllık 570 bin ton cevheri işleyeceğiz. Bu işlenen cevherden 10 bin ton az toprak oksidi elde edeceğiz. Ayrıyeten tekrar 72 bin ton barit, 70 bin ton florit, 250 ton toryum ki bilhassa toryumun altını çizmek istiyorum, yeni nükleer teknolojilerde yeni yakıt olarak önümüze büyük fırsatlar, imkanlar sunacak bir elementten, madenden bahsediyoruz. Tekrar bu alanımızın içerisinde 250 ton toryum üretilebilir hale gelecek” açıklamasını yaptı.

1200 TON CEVHER SÜRECE KAPASİTESİNE SAHİP

Çin’deki Bayan Obo alanından sonra 694 milyon ton ender toprak elementleri rezerviyle dünyadaki ikinci büyük saha olduğu açıklanan Beylikova alanında, 2011-2017 yıllarında yapılan çalışmalar sonucunda 694 milyon ton rezerve ulaşıldı, cevherin işleneceği pilot tesisin montaj çalışmaları da tamamlandı. Beylikova Florit, Barit ve Ender Toprak Elementleri İşletme Müdürlüğü bünyesinde yürütülen çalışmalar kapsamında, pilot tesisin yıllık 1200 ton cevher sürece kapasitesine sahip olduğu belirtiliyor.

TORYUM DA İŞLENECEK

Tesiste, florit, barit, lantan, seryum, neodimyum üzere ender toprak elementinin yanı sıra toryum da işlenecek. Tesiste işleyerek elde edilecek elementler, yüksek teknoloji eserlerde kullanılan yeşil güç dönüşümünde, savunma endüstrisinde, lazer, güdüm sistemlerinde, her türlü elektronikte kullanılacak.