Trump kovdu, ABD’nin ekonomik verilerine güven sarsıldı
ABD Başkanı Donald Trump’ın ünlü “You’re fired” (Kovuldun) sözü, bir vakitler yaptığı “The Apprentice” (Çırak) isimli televizyon programının sloganı haline gelmişti. İş dünyasında başarılı olmak isteyen yarışmacıları bir ortaya getiren programın sunuculuğunu Trump yapıyordu.
Trump’ın Başkanlık devrinde de kendine bağlı çalışanları kovmakta utangaç davranmıyor.
Ancak Türkiye’deki TÜİK’in ABD’deki karşılığı olan Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun (BLS) başkanı Erika McEntarfer’i Ağustos ayı başında misyondan alması yeniden de farklı bir mana taşıyor. McEntarfer, BLS’nin başkanlığını Trump’ı eleştirdiği ya da Cumhuriyetçileri karşısına aldığı için değil sadece işini yaptığı için kaybetti.
McEntarfer’in Ocak 2024’teki ataması, ABD Senatosu’nda iki partiden de geniş çoğunlukla (86’ya karşı 8 oyla) onaylanmıştı.
“Onu kovdum”
McEntarfer’in kovulması, başındaki kurumun Ağustos başında her zamanki üzere iş gücü piyasası raporunu sunmasının akabinde gerçekleşti. Rapora nazaran, son aylarda ABD’de beklenenden daha az yeni istihdam yaratılmıştı.
Çalışma İstatistikleri Bürosu Başkanı Erika McEntarfer, 1 Ağustos 2025 tarihinde Lider Trump’ın talimatıyla misyonundan alındıFotoğraf: U.S. Bureau of Labor Statistics/REUTERS
Raporun açıklanmasından yalnızca birkaç saat sonra ise Trump, istatistik kurumunun liderini misyondan aldığını duyurdu. Sayıların “phony”, yani “sahte” ya da “garip” olduğunu söyleyerek ABD medyasına “Onu kovdum” açıklamasını yaptı.
Peki tam olarak aslında ne oldu?
Bunun cevabını DW’ye Kiel Dünya İktisadı Enstitüsü’nden (IfW) ekonomist Hendrik Mahlkow anlattı.
Mahlkow, “Yeni yaratılan iş sayısında önemli bir aşağı istikametli revizyon yapılması gerekti, evvelki varsayım gerçekleşmedi. Son iki ayda beklenenden 200 binden fazla daha az iş yaratıldı. Bu da Trump’ın siyasetinin rüzgârı gerisine almadığını gösteriyor” dedi.
Kötü haberi getirenin başı belada
Kendi toplumsal medya platformu Truth Social’da da McEntarfer’i “yetersiz” olmakla suçlayan Trump, sayıları kendisine ziyan vermek için değiştirdiğini öne sürdü.
IfW uzmanı Mahlkow ise bunun için Trump’ın “hiçbir kanıt” olmadığını belirtiyor. Çalışma İstatistikleri Ofisinin, anketler ışığında önümüzdeki aylarda iş gücü piyasasının nasıl gelişebileceğine dair bir öngörü sunduğuna dikkat çekiyor:
“Daha sonra gerçek sayılar, yani kaç yeni işin yaratıldığı ortaya çıktığında, kestirimler revize edilmek zorunda. Bu düzeltmeler her iki istikamette de olabilir. Bu kere aşağı istikametli oldu, bu da Trump’ı kızdırdı.”
Mahlkow kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Trump’ın siyasetinin özünde, kendini ekonomiyi canlandıran başkan olarak sunması var. Ekonomik göstergeler onun anlatısına uymadığında, berbat haberi getiren kişi kovuluyor.”
ABD’nin ekonomik dataları hâlâ muteber mi?
Peki bu durumda ABD’de her istatistik yayınlanmadan evvel Trump’ı kızdırıp kızdırmayacağı mı denetim edilecek? Bu sayıların gerçeği yansıtma maksadına ne olacak?
Bu sorular, McEntarfer’in misyondan alındığı gün borsada sert düşüşler yaşanmasına yol açtı. İstatistik kurumunun liderini kovmak, Peterson Milletlerarası İktisat Enstitüsü’nden Jed Kolko’ya nazaran, ABD ekonomik datalarının ve tüm istatistik sisteminin bütünlüğüne kasıtlı bir atak.
Jerome Powell (sağda), Trump’ın birinci misyon döneminde Merkez Bankası Başkanı olarak atanmıştı. Ancak Trump ilerleyen vakitle Powell’ın faizleri daha fazla düşürmek istememesi nedeniyle onu sık sık eleştirdi ve hatta azarladıFotoğraf: Kent Nishimura/REUTERS
ABD Merkez Bankası (Fed) da hakikat iş gücü bilgilerine muhtaçlık duyuyor. Fed’in vazifesi, para siyaseti yoluyla tam istihdamı sağlamak. Mahlkow, “Fed artık iş gücü piyasası datalarına güvenemezse, para siyaseti da buna güvenerek hakikat reaksiyon veremez” diyor.
IfW uzmanı, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Onlarca yıl boyunca ABD ekonomik bilgileri, adeta şaşmaz bir ‘altın standart’ olarak görülüyordu. Bu kadar büyük bir iktisat için bu kadar yeterli ve detaylı datalara sahip olmak ABD’yi farklı kılıyordu. Bu imaj artık sarsılıyor.”
ABD, Çin’e mi benziyor?
Bu gidişin nereye varabileceği, Çin’de görülüyor. Dünyanın ikinci büyük iktisadı olan Çin’de komünist idare, planların yerine getirilmesine büyük kıymet veriyor. Bunun sonucu olarak resmi büyüme sayılarına itimat düşük.
Çin konteyner gemileri de ülkenin gerçek ekonomik durumuna ait çıkarımlarda bulunmak maksadıyla gözlemleniyor.Fotoğraf: AFP/Getty Images
Mahlkow, “Yatırımcılar, bankalar, milletlerarası kuruluşlar gerçek sayıların peşine düşmek için büyük gayret harcıyor” diyor. Örneğin Çin’in ihracat sayıları, öbür ülkelerin ithalat datalarıyla karşılaştırılıyor ya da hareketlilik bilgilerinden ekonomik aktiviteye dair çıkarımlar yapılıyor.
İktisatçı Mahlkow’a nazaran, ABD datalarına duyulan kuşku şimdi bu boyutta değil:
“Ama son aylardaki gelişmeler, onlarca yılda oluşmuş itimadın ne kadar süratli aşınabileceğini gösteriyor.”
Sırada kim var?
Zaten inanç, ticaret tehditleri, muahedeler ve son tarihlerin haftalık değiştiği bir devirde ender bulunan bir şey.
Leibniz Finans Piyasaları Araştırma Enstitüsü bilimsel yöneticisi ve Frankfurt Goethe Üniversitesi profesörü Florian Heider, “Trump bize artık kuralların onun ve ABD için geçerli olmadığını öğretti. Artık yalnızca güçlü olanın hakkı var ve daima sonlar test ediliyor” değerlendirmesini yapıyor.
Trump’ın “zengin olan kazanır” siyaseti
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Bu belirsizlik, finans piyasaları için aslında zehir. Yatırımcılar son periyotta, karşılıklı gümrük tarifelerinin en berbat sonuçlarının geride kaldığını düşünerek biraz toparlanmıştı.
Ama Trump’ın bir öteki “You’re fired” çıkışı basitçe paniğe yol açabilir. Heider, DW’ye şu muhtemel senaryoyu anlatıyor:
“Düşük faiz oranları istediği için sadece Fed Başkanı Jerome Powell’ı kovması kâfi olur. Böylelikle merkez bankasının bağımsızlığını sorgular. İşte asıl o vakit işler çok süratli bir halde berbata gidebilir.”
