Türkiye’de devalüasyon olur mu?
Geçtiğimiz günlerde Washington merkezli niyet kuruluşu Brookings Enstitüsü’nün dünyaca ünlü başekonomisti Robin Brooks, izlenen iktisat siyasetleri nedeni ile Türkiye’nin “kaçınılmaz olarak devalüasyona sürüklendiği” yorumunu yaptı.
Sosyal medya hesabından bir açıklama yapan Brooks, yapısal olarak döviz krizlerine açık olan Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “muhalefetten elini çekmesi” gerektiğini söz etti. Brooks, “Türkiye’nin cari açığı vakit zaman o kadar sallantılı hale geliyor ki, cari açık büsbütün Merkez Bankası’nın resmi döviz rezervlerinin tüketilmesi ile finanse ediliyor” dedi.
Türkiye’nin daima imkanlarının ötesinde yaşadığı için bitmek bilmeyen bir döviz krizi döngüsüne hapsolduğunu öne süren Brooks, “Bu, Erdoğan’ın iktidarda kalmaya çalışması ile ilgili. Bunu yapmanın tek yolu, ithalatı emen ve devalüasyonu kaçınılmaz kılan büyümeyi daima artırmak” değerlendirmesi yaptı.
Peki, Brooks’un öne sürdüğü üzere Türkiye’de TL’nin çok kıymet kaybının önünü açacak bir “devalüasyon” ihtimali var mı?
“Türkiye’de parite yönlendiriliyor”
Dünyada yüzü aşkın piyasayı eş anlı takip ve tahlil eden finansal danışmanlık şirketi STRFS’nin (Stratejistanbul Financial Solutions) Baş Stratejisti Dr. Atahan Çelebi, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Türkiye’de hükümet ve Merkez Bankası’nın son devalüasyonu 2001 yılında yaptığını, akabinde hür kur rejimine geçildiğini hatırlatıyor.
STRFS Baş Stratejisti Dr. Atahan ÇelebiFotoğraf: privat
Ancak Türkiye’de bilhassa son yıllardaki kur düzeylerine ve Merkez Bankası tarafından dövize yönelik müdahalelere bakıldığında Türkiye’deki kur rejiminin “yönlendirilen parite” olarak isimlendirilebileceğini söz eden Çelebi, “Merkez Bankası’nın daha doğrusu hükümet otoritesinin döviz kuru üzerinde çok fazla tesiri var. Hasebiyle Çin’deki sistem kadar olmasa da, Türkiye’de de yönlendirilen bir kur var” diyor.
“TL şu anda çok güçlü değil”
1990’lardan bu yana TL’nin pahasına bakıldığında, Dolar/TL paritesinin doğal düzeyine yakın ilerlediğini lisana getiren Atahan Çelebi’ye nazaran, uzun vadeli trendlere nazaran TL’nin şu anda “aşırı güçlü” olduğunu söylemek mümkün değil. Bununla bir arada, kısa vadede döviz kurlarındaki artışın faiz ve enflasyonun gerisinde kaldığına işaret eden Çelebi, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Bu durum dış ticarette meselelere neden oluyor ve ‘döviz kuru çok mu kıymetsiz?’ sorusunu gündeme getiriyor. Türkiye hem enflasyonla çaba edip hem de kuru stabil tutmaya çalışarak temel bir yanlış yapıyor. Şayet enflasyonda gerçek ve süratli bir denetim sağlanabilse, o vakit döviz kurunu bir yerlerde tutmak için uğraş sarfetmeye gerek kalmaz.”
Türkiye’de iktisat idaresinin enflasyona müdahale edebileceği yılları pas geçip, enflasyon yüzde 50’yi geçtikten sonra müdahale etmeye çalıştığını vurgulayan Çelebi, “Böyle olunca da şu an yaşadığımız üzere ekonomik aktivitede yavaşlama ve enflasyona besbelli olmayan bir düşüşle karşılaşıyoruz” diyor.
1 yıl sonrası için kur beklentisi arttı
Hükümetin ‘enflasyonla çaba programı’na karşın, bilhassa hane halkında 12 ay sonrası için döviz kuru beklentisi artıyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan Piyasa İştirakçileri Anketi’nin Eylül 2025 sonuçlarına nazaran, gerçek kesim ve finansal bölüm temsilcilerinden oluşan 69 iştirakçinin cari yıl sonu dolar kuru beklentisi bir evvelki anket devrinde 43,96 TL iken, bu anket periyodunda 43,85 TL oldu. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir evvelki anket devrinde 48,36 TL iken, bu anket periyodunda 48,96 TL olarak gerçekleşti.
Marbaş Menkul Bedeller Baş Ekonomisti Doç. Dr. Caner ÖzdurakFotoğraf: Privatarchiv Caner Özdurak
Piyasalarda siyasi dalgalanma
Öte yandan, Borsa İstanbul’da da siyasi gelişmelere bağlı olarak dalgalanma süreci de devam ediyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart’ta göz altına alınmasının akabinde, Borsa İstanbul birkaç gün içinde yüzde 18 kıymet kaybetmişti. İmamoğlu’nun tutuklanmasından bugüne kadar geçen 5 aylık süreçte ise BİST-100 Endeksi, beş ayda yüzde 31 kıymet kazandı.
Eylül ayı başında ise CHP İstanbul vilayet kongresinin iptali ile yüzde 10 düşen borsa, 15 Eylül Pazartesi günü CHP kurultayının iptal davasının bir sonraki duruşmasının 24 Ekim’e ertelenmesi kararı sonrasında yüzde 7 yükseldi.
Erteleme kararının akabinde Türkiye’nin milletlerarası piyasalarda kredi ödeyebilme durumunu gösteren ve “kredi risk primi” olarak isimlendirilen 5 yıllık kredi temerrüt takası (CDS), 240 puana indi ve Şubat 2020’den bu yana en düşük düzeyini gördü.
“Yakın gelecekte devalüasyon olmaz”
DW Türkçe’ye konuşan Marbaş Menkul Pahalar Baş Ekonomisti Doç. Dr. Caner Özdurak, piyasalarda yaşanan gelişmelere bakıldığında yakın gelecekte Türk Lirası’nda devalüasyon olarak isimlendirilebilecek bir bedel kaybı beklemediğini söylüyor.
TCMB’nin son olarak siyaset faizini 250 baz puanlık indirimle yüzde 40,5’e düşürdüğünü hatırlatan Doç. Özdürak, “Türkiye şu anda bir faiz indirimi sürecinde. Şayet bir devalüasyon atılımı yapılırsa, kur üzerindeki hareketle birlikte hem enflasyon hem faiz üzerindeki beklentiler bilhassa hane halkı tarafında tekrar aksiye dönecektir” diye konuşuyor.
Faiz indirimlerinin devam ettiği sürece kurlarda muhakkak bir hareketlenme yaşanmaya devam edeceğini de kelamlarına ekleyen Özdurak, “Yıl sonuna kadar yapılacak faiz indirimleri ile birlikte, zati kurda bir düzgünleşme, yani TL’de bir bedel kaybı olacaktır. Lakin TL’nin çok paha kaybı üzerine önemli bir siyaset değişikliği olacağını düşünmüyorum. Bu stil bir siyaset değişikliği faydadan çok ziyan getirir” biçiminde konuşuyor.
Siyasi tansiyonlar de düşünüldüğünde piyasadaki oynaklığın süreceğini kaydeden Özdurak, şu görüşleri lisana getiriyor.
“Benim yılsonu için enflasyon beklentim yüzde 30,5 civarında. Faiz düzeyi ise yüzde 35-37 ortasında olabilir. Yılsonuna kadar açıklanacak iki faiz kararından birinde 300 baz puan yahut aşan bir indirim olursa, bunun piyasa odaklı ve kuru üst yanlışsız salma gayesi taşıyacağını söyleyebiliriz.”
Devalüasyon nedir?
Bir ülkenin para ünitesine ekonomik ve ticari dengelerin düzenlenmesi maksadıyla paha kaybettirilmesine “devalüasyon” ismi veriliyor. Türkiye’de bugüne kadar İkinci Dünya Savaşı’ndan 24 Ocak 1980 kararlarına kadar pek çok devirde devalüasyon uygulandı.
2001 yılından sonra ise Türkiye iktisadı, sabit kur rejiminden hür kur rejimine geçti. O günden beri, döviz kurlarının hür piyasa tarafından belirlenmesi ile devletin TL’nin pahası üzerindeki müdahaleleri daha çok Merkez Bankası siyasetleri üzerinden gerçekleşti.
TL’nin kıymet kaybetmesi, döviz kurlarının yükselmesi ve ticari hayatın durma noktasına geldiği periyotlarda gündeme geliyor. Bu sayede ticari hayatın canlandırılması, ihracatın artırılması ve dış ticaretin açığının azaltılması hedefleniyor.
