Türkiye’de dokumacılık üretimi nasıl yok olma noktasına geldi?

Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze kadar Avrupa ülkeleri için bir dokumacılık ve hazır giysi merkezi olan Türkiye, son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon ve artan üretim maliyetleri nedeni ile ihracat pazarlarındaki vitrinini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya.

DW Türkçe’ye konuşan hazır giysi ve dokuma üreticileri, kesimdeki istihdam kaybının 322 bine ulaştığına işaret ederek hükümetten acil bir dayanak paketi açıklanmasını talep ediyor.

Pandemi öncesinde dünyanın altıncı büyük hazır giysi ihracatçısı olan Türkiye, bugün hazır giysi ve dokumacılık bölümünde büyük bir kriz yaşıyor. Yalnızca birkaç yıl öncesine kadar hem Avrupa Birliği (AB) hem de ABD pazarında uzunluk gösteren Türk şirketler, artık Türkiye’deki üretimlerini yüksek maliyetler nedeni ile Mısır üzere daha ucuz ülkelere taşıyor.

Konkordato Takip datalarına nazaran 2025 yılında 289 dokumacılık firması konkordato ilan etti. Mısır’da üretime başlayan Türk şirketlerinin sayısının ise 200’e ulaştığı tabir ediliyor.

“Rekabet gücümüzü kaybettik”

DW Türkçe’ye konuşan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Dokuma ve Hammaddeleri Sektör Kurulu Lideri Fikret Kileci, hazır giysi ve dokuma bölümünün yıllar boyunca Türkiye’nin dünyadaki en güçlü vitrinlerinden biri olduğuna işaret ediyor.

“Avrupa pazarına yakınlığımız, kaliteli üretimimiz ve süratli teslim kabiliyetimiz bizi rakiplerimizden ayırdı. Fakat bugün ne yazık ki farklı bir tabloyla karşı karşıyayız” diyen Fikret Kileci, güç maliyetleri, personellik sarfiyatları ve hammadde fiyatlarındaki artışların üretim ve ihracatı kilitlenme noktasına getirdiğini söylüyor.

Bu problemlere döviz kurlarının enflasyonla gayret maksadıyla baskılanması da eklenince, Türkiye’nin Asyalı rakiplerine nazaran rekabet gücünü kaybettiğini söz eden Kileci, “Aynı kalitede mal üretiyoruz lakin fiyat rekabetinde Asya’daki üreticilerin gerisine düşüyoruz. Siparişlerin bir kısmının alternatif ülkelere kaydığını görüyoruz. Bu bölümümüz açısından acı bir gerçek” diyor.

İhracatı düşüyor, ithalatı artıyor

Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) datalarına nazaran, 2025 yılında Türkiye hazır giysi dalının dünya pazarlarından aldığı hisse 35 yıl ortadan sonra birinci defa yüzde 3’ün altına geriledi. Türkiye’nin bu alandaki en değerli rakipleri olan Çin, Bangladeş, Vietnam üzere ülkeler 2025’in birinci yarısında yüzde 10’u aşan büyümeye imza atarken birebir devirde Türkiye’nin ihracatı yüzde 6,9 düştü.

Yıllık ihracatın 2025 sonunda 17 milyar dolara gerilemesi bekleniyor. Hazır giysi ithalatı ise 2022’den bu yana yaklaşık iki kat artarak 5 milyar dolara dayandı. Son üç yılda yüzlerce şirket de kapısına kilit vuruldu.

Hazır giysi ve dokumacılık kesimindeki toplam istihdam kaybının 322 bini bulduğu belirtiliyor.

Hazır giysi ve dokumanın üretim üssü Mısır oluyor

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref Fayat, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada 2023 başından itibaren enflasyonla gayret kapsamında dövizin baskılanması ve faizlerin yükselmesi ile birlikte Türk hazır giysi eserlerinin giderek kıymetlendiğini söylüyor.

Son birkaç yılda 400-500 dolarlık çalışan maliyetinin 1200 dolarlara kadar çıktığına vurgu yapan Gurur Fayat, “Bugün geldiğimiz noktada yakın coğrafyadaki rakiplerimizden yüzde 40, uzak coğrafyalardaki rakiplerimizden ise yüzde 50-60 kıymetli hale geldik. Bu müddet zarfında dokumacılık ve hazır giysi kesiminde 322 bin kişi işini kaybetti. 2025 sonu itibariyle ihracat kaybımız da yıllık 4-5 miyar doları bulacak” diye konuşuyor.

Sektörde kaybedilen iş gücünün tekrar toparlanmasının mümkün görünmediğini kaydeden Fayat, kalabalık çalışan sayısına sahip, büyük üretim yapan şirketlerin Mısır’a yöneldiğini hatırlatıyor. Fayat, şu görüşleri lisana getiriyor:

“Mecburen kesim küçüldüğü yerden yola devam edecek. Zati artık ölçü olarak daha az, paha olarak daha yüksek üretime geçiş yaşıyoruz. Türkiye hazır giysi ve dokumacılık dalı, şu anda Mısır’ı bir üretim üssü üzere kullanıyor. Büyük adetli üretimler ABD ve AB pazarına kotasız satış yapılabilen Mısır’a kayarken düşük adetli fakat yüksek kaliteli üretim Türkiye’de kalacak. Şu an kesim bu değişimi yaşıyor.”

2026 bahar aylarından itibaren faizlerin ve enflasyonun düşmesi ile başta Almanya olmak üzere Avrupa pazarında ve ABD pazarında hazır giysi satın almalarının yüzde 10-15 yükselmesini beklediklerini kaydeden Onur Fayat, “Böylelikle kısa vadeli bütçeler ve süratli teslimatlarda Türkiye yine öne çıkabilir lakin bunun için en erken tarih 2026’nın ikinci yarısı olacak” diyor.

“Bizi gözden mi çıkardılar, diye soruyoruz”

Ancak kesimdeki tablonun çok daha ağır olduğunu ve üreticilerin bir “var olma savaşı” verdiğini düşünenler de var.

DW Türkçe’ye konuşan Laleli Esnaf ve Sanayiciler Derneği (LASİAD) Başkanı Giyasettin Eyyüpkoca, “Her gün bir ölçü daha küçülüyoruz. Kapanan fabrikalar, işten çıkarılan çalışanlar, üretimdeki gerileme… Son derece zahmetli bir durumdayız. Bu da bize ‘Acaba bizim dalımız gözden mi çıkarıldı, kesimimiz ölüyor mu?’ sorusunu sorduruyor” biçiminde konuşuyor.

Türkiye hazır giysi ve dokumacılık kesiminin her geçen gün dünya pazarlarında kan kaybettiğini, rakip ülkelerle fiyat farkı kapanmadan dalı ayağa kaldırmanın mümkün olmadığını lisana getiren Eyyüpkoca, “Rakiplerimizin hem hammadde masrafları hem personellik maliyeleri bize nazaran çok daha düşük. Bu makas kapanmadan dala bir tedavi uygulamak çok kolay olmayacak. Yaklaşık 2,5 yıldır döviz kurunun baskılanıyor olması, iş gücü maliyetlerindeki artış üzere nedenlerle rekabet gücümüzü kaybettik” değerlendirmesinde bulunuyor.

Peki hazır giysi ve dokuma üreticileri, yaşadıkları krizi atlatabilmek için hükümetten ne bekliyor?

“Kur artsın, teşvik verilsin”

LASİAD Başkanı Giyasettin Eyyüpkoca, bu soruya “Şu an en acil atılması gereken iki adım var: Kurların kesinlikle bir ölçü artması ve 5 ile 6. bölgedeki teşviklerin büyütülmesi gerekiyor. Tahminen bu sayede şirketlerimizi bir nebze koruyabiliriz” karşılığını veriyor.

Bugün yaşadıkları meşakkatlerin yeni stratejiler ile aşılabileceğini, gelecek açısından karamsar olmamak gerektiğini vurgulayan Fikret Kileci ise, şu talepleri lisana getiriyor:

“300 bini aşkın iş kaybından kelam ediyoruz. Bu, ülkemizin üretim gücü açısından alarm verici bir durum. Bu gidişatı durdurabilmek için öncelikle ihracatçının nefes almasını sağlayacak bir ortam yaratılmalı. Kur siyasetinde rekabetçiliği koruyan adımlar atılmalı, güç ve personellik maliyetlerinde üreticiyi destekleyecek tahliller bulunmalı. Bunun yanı sıra artık yalnızca fiyatla rekabet edemeyeceğimizin farkına varmalıyız. Katma bedelli üretim, moda tasarımı, teknik dokumalar, markalaşma üzere alanlarda güçlü bir yol haritasına gereksinimimiz var.”