Uzman uyardı: Bu belirtileri görür görmez dışarı çıkın!
Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Kolu Lideri Dr. Öğr. Üyesi Erdinç Şengüldür, karbonmonoksit (CO) zehirlenmelerine karşı değerli bilgiler paylaştı.
Dr. Öğr. Üyesi Şengüldür, karbonmonoksit zehirlenmesiyle ilgili “Kokusuz, renksiz ve tahriş yapmayan bir gaz olduğu için beşerler tarafından fark edilmez. Solunduğunda kana süratle bağlanır ve oksijen taşıyan hemoglobinin yerine geçerek dokuların oksijen almasını mahzurlar. Bu da kalp, beyin ve hayati organlarda ani oksijen yetersizliği oluşturur” dedi.
İNSAN DUYULARIYLA FARK EDİLEMEZ
Karbonmonoksit gazının renksiz, kokusuz ve tadı olmayan, insan duyularıyla fark edilemeyen bir gaz olduğu için sessiz katil olarak da isimlendirildiğini söyleyen Şengüldür, “Ortama yayıldığında duman çıkmaz, boğazı yakmaz, nefes almayı zorlaştırmaz. Bu yüzden beşerler zehirlendiğini birinci başta anlamaz. Kişi yalnızca biraz yorgunluk, baş ağrısı ve uyku hali hisseder ve birden fazla vakit ‘dinleneyim geçer’ diyerek uzanır. Lakin bu uyku, bedenin oksijensiz kaldığı için ortaya çıkan derin ve geri dönüşsüz bir şuur kaybına dönüşebilir. Siz fark etmezsiniz lakin sessiz katil bıçağını çoktan boynunuza dayamıştır” tabirlerini kullandı.
KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİNİN BELİRTİLERİ
Karbonmonoksit zehirlenmesinin birçok vakit sinsi bir halde başladığını vurgulayan Erdinç Şengüldür, “İlk belirtiler ekseriyetle baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik, mide bulantısı ve apansız gelen uyku hali biçimindedir. Beşerler bu durumu birçok vakit yorgunluk, üşüme yahut grip başlangıcı sanarak önemsemez. Halbuki asıl tehlike tam da buradadır. Kişi ‘Biraz dinleneyim’ diyerek uzandığında, karbonmonoksit kandaki oksijenin yerini almaya devam eder ve bu uyku hali şuur kaybına gerçek ilerler. Bilhassa şu durum çok kritik bir ikaz işaretidir: Soba yanarken birden baş ağrısı ve ağır bir uyku bastırıyorsa, bu katiyen olağan değildir. Bu, bedenin oksijensiz kaldığının işaretidir. Bu belirtiler görüldüğünde vakit kaybetmeden harekete geçmek gerekir. Baş ağrısı + soba = İhtardır. Ciddiye alın” diyerek, sobanın yanında birdenbire başlayan baş ağrısı ve uyku halinin ciddiye alınması gerektiğinin altını çizdi.
“BİRAZ OTURAYIM GEÇER, DEMEYİN”
Bu belirtiler ortaya çıktığında yapılacak en değerli şeyin vakit kaybetmeden pak havaya çıkmak olduğunu vurgulayan Öğretim Üyesi, “Kişi ve etrafındakiler çabucak kapı yahut pencereleri açarak dışarıya geçmeli, karbonmonoksit kaynağı kapatılabilecek bir kaynaksa kapatılmalı ve hiç vakit kaybetmeden 112 Acil Davet Merkezi’ni aramalıdır. ‘Biraz oturayım geçer’ fikri bu tıp zehirlenmelerde en tehlikeli yanılgıdır, zira karbonmonoksit tesiri dakikalar içinde ağırlaşabilir. Kişi baygınlık geçirebilir ve kendi başına çıkamayacak hale gelebilir. Bu nedenle belirtiler fark edildiği anda, harekete geçmek hayat kurtarır” dedi.
EVLERDE VE İŞ YERLERİNDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
Karbonmonoksit zehirlenmesini önlemenin en tesirli yolu nizamlı bakım ve hakikat kullanım olduğunun altını çizen Şengüldür, “Soba, şofben ve kombi üzere yakıcı aygıtların yıllık bakımının kesinlikle yetkili şahıslar tarafından yapılması, bacaların ise her dönem öncesi temizlenmesi gerekir. Bacaların çatlak, tıkalı ya da rüzgâr geri tepmesi oluşturan yapıda olmaması çok kıymetlidir. Şofbenlerin banyo üzere küçük ve kapalı alanlara yerleştirilmemesi güvenlik açısından hayati bir kuraldır. Ayrıyeten hem konutlarda hem iş yerlerinde karbonmonoksit dedektörü bulundurmak, risk ortaya çıkmadan erken ikaz sağlar. Geceleri uyumadan evvel sobaya yüksek ölçüde kömür eklemekten kaçınmak, ortamda kâfi hava akışını sağlamak ve aygıtları denetimsizce çalışır halde bırakmamak hayati kıymet taşır” tabirlerini kullandı.
SOBA, ŞOFBEN YAHUT KOMBİ KULLANIRKEN YAPILAN EN YAYGIN HATALAR
Soba, şofben yahut kombi kullanırken yapılan en yaygın yanlışlara da değinen Dr. Öğr. Üyesi Erdinç Şengüldür, “En sık yapılan kusur, bu aygıtların bakımının ihmal edilmesidir. Bacası uygun çekmeyen bir sobaya bir anda fazla kömür eklemek, dumana dönüşemeyen gazların içeride birikmesine neden olur. Şofbenlerin banyo üzere küçük ve kapalı alanlara yerleştirilmesi de çok risklidir; zira bu alanlarda pak hava sirkülasyonu yoktur ve gaz birikimi çok süratli olur. Kombilerin ise yetkisiz bireyler tarafından suram yahut tamir edilmesi hem aygıtın performansını hem de güvenliğini bozar. Ayrıyeten kapalı garajda araç çalıştırmak, mangalı balkonda ya da iç yerde yakmak üzere davranışlar da karbonmonoksit birikimine neden olabilir. Hasılı, ısı kaynağını “nasıl olsa daima bu türlü kullanıyoruz” niyeti, en büyük yanılgıdır” diyerek toplumda alışkanlık haline gelmiş yanlış uygulamaların terk edilmesi gerektiğini vurguladı.
“DÜZENLİ DENETİM VE TEDBİRLER HAYAT KURTARIR”
Karbonmonoksit zehirlenmesinin, birçok vakit fark edilemeyen fakat büsbütün önlenebilir bir tehlike olduğunu hatırlatan Dr. Erdinç Şengüldür, “Her yıl pek çok aile, yalnızca baca paklığı ihmal edildiği yahut aygıtların bakımı yapılmadığı için geri dönülmez acılar yaşıyor. Vatandaşlarımızdan ricamız, kış aylarında soba ve şofben kullanımında dikkati elden bırakmamaları, kesinlikle yıllık bakım yaptırmaları ve mümkünse konutlarına karbonmonoksit dedektörü yerleştirmeleridir. Unutmayalım, bir meskenin sıcak olması hoş fakat inançlı olması her şeyden daha kıymetlidir. Sistemli denetim ve tedbirler hayat kurtarır” sözleri ile açıklamalarını sonlandırdı.
